Met vierenveertig romans en honderdvierentwintig of daaromtrent kortverhalen die zich bijna allemaal in het sciencefictiongenre bevinden, was en is het ietwat eenvoudig om Philip K. Dick als de zoveelste pulpauteur weg te zetten. De veeleer op mainstream gerichte verfilmingen van zijn romans met als bekendste Minority Report, Blade Runner en Total Recall vormen (behoudens Blade Runner) evenmin een sterk pleidooi voor herwaardering van zijn werk, maar wie zich moeite getroost om zijn verhalen te lezen, merkt dat Dick meer is dan de zoveelste veelschrijver.
Voor Dick, die onder meer filosofie-, geschiedenis- en biologievakken aan de universiteit volgde, was de realiteit niet meer dan een manifestatie die niet noodzakelijk echt was. Zijn werk was dan ook doordrenkt met vragen rond identiteit en realiteit waarbij de verteller meer wel dan niet als onbetrouwbaar gold en de lezer op het verkeerde been zette. Dicks denkbeelden zoals deze in zijn verhalen naar voor kwamen, kregen vooral na zijn overlijden in 1982 een ruimere weerklank en leidden er zelfs toe dat filosofen als Baudrillard hem als een voorloper van het postmodernisme beschouwden. Tijdens zijn leven zou Dick echter voornamelijk als sciencefictionschrijver bekend staan en hoewel hij verschillende prijzen kreeg, zou hij de binnen het genre prestigieuze Hugo Award slechts voor een roman toegekend krijgen: De man in het hoge kasteel.
Het in 1962 verschenen verhaal neemt als uitgangspunt dat de asmogendheden (nazi-Duitsland, het fascistische Italië en het imperialistische Japan) de Tweede Wereldoorlog gewonnen hebben en de wereldkaart grotendeels onder elkaar verdeeld hebben. Hoewel het verhaal zich afspeelt binnen de VS, wordt ook duidelijk gemaakt hoe het in de rest van de wereld vergaan is. Conform de rassentheorieën van de nazi`s zijn de zogenaamde minderwaardige volkeren van de aarde weggevaagd, kent Afrika een ongekende genocide (in de VS zijn zwarten opnieuw slaven), terwijl Oost-Europa een reservaat vormt waar een kleine groep Slavische volkeren in leven mag blijven. De VS zelf is verdeeld in drie zones waarbij de Eastern United States onder Duitse controle vallen, de Pacific States of America aan Japan toebehoren en de Rocky Mountain States een onafhankelijke bufferzone vormen tussen beide gebieden in.
In de Pacific States Of America heeft de antiekhandelaar Robert Childon van een van zijn belangrijkste klanten, Nobusuke Tagomi, de opdracht gekregen enkele waardevolle antieke Amerikaanse (gebruiks)voorwerpen naar diens kantoor te brengen. Amerikaanse antiek is razend populair bij de Japanners en Tagomi, die de Japanse handelsakkoorden mee opvolgt, hoopt de Zweedse industrieel Baynes met een dergelijk geschenk mild te stemmen. Wanneer Baynes enkele vreemde eisen stelt aan Tagomi wordt langzaam maar zeker duidelijk dat deze niet is wie hij beweert te zijn en dat zijn bezoek samenhangt met een dreigende machtswissel in het Reich. Adolf Hitler, geteisterd door syfilis, heeft al lang de macht overgedragen aan Martin Borman maar wanneer die laatste sterft, dreigt een machtsvacuüm te ontstaan dat de sowieso al gespannen relatie tussen Duitsland en Japan verder op de spits drijft.
Parallel aan deze ontwikkelingen tracht de recent ontslagen Joodse Frank F(r)ink zijn eigen (juweel)ontwerpen via Childon te verkopen, nadat hij samen met een kompaan Childon er op slinkse wijze van heeft weten overtuigen dat de meeste antiquiteiten die Childon en zijn collega`s verkopen vakkundige vervalsingen zijn die zij (en anderen) in opdracht van hun oud-werkgever maakten. Via het ontwerpen van eigen juwelen hoopt Fink zijn ex-vrouw Juliana terug te winnen, die inmiddels in de Rocky Mountain States woont en daar een relatie start met de Italiaanse truckchauffeur Joe Cinnadella. Samen met Cinnadella besluit ze Hawthorne Abendsen, de man in het hoge kasteel, op te zoeken. Abendsen is immers de auteur van het immers populaire maar verboden De sprinkhaan sleept zich voort, dat een alternatieve geschiedenis vertelt waarin de asmogendheden de oorlog verloren hebben en Groot-Brittannië samen met de VS de twee wereldmachten vormen, die in een koude oorlog met elkaar verwikkeld zijn.
Het is een complexe structuur die Dick naar voor schuift in De man in het hoge kasteel, in het bijzonder daar hij de nieuwe wereldorde niet zozeer uitschrijft als wel via het denken en handelen van zijn personages kenbaar maakt. Die personages en verhaallijnen weet hij bovendien op een knappe manier met elkaar te verbinden zonder dat zij zichzelf hiervan bewust zijn of dat het ooit geforceerd overkomt. Dicks fascinatie en kennis voor de Japanse cultuur en zijn kennis van de Tweede Wereldoorlog komt vaak via subtiele toetsen tot uiting. Zijn alternatieve geschiedschrijving, ook in De sprinkhaan sleept zich voort, is zonder meer fascinerend en intrigerend uitgewerkt, terwijl de manier waarop hij het Chinese orakelboek I-Tjing doorheen de hele roman zijn personages laat sturen zonder meer verbluffend is.
De man in het hoge kasteel is veel meer dan zomaar een sciencefictionverhaal of alternatieve geschiedschrijving. Het is een reflectie op waarheid, identiteit en lot. De roman geeft alle informatie en elementen mee maar blijft tezelfdertijd opvallend beknopt en beperkt in wat het vertelt. Dick had de roman zonder moeite honderden pagina`s langer kunnen maken zonder het verhaal fundamenteel te wijzigen. De manier waarop hij in De man in het hoge kasteel zijn vertelkunst en filosofisch gedachtegoed zo spartaans weet over te brengen zonder aan kracht in te boeten, verleent aan de roman de allure van een moderne klassieker.
