Wie kent de twaalf apostelen die Christus op zijn `exploten` vergezelde? Misschien zal hier en daar nog iemand weten dat Thomas de ongelovige was, die verrezen Jezus niet als dusdanig (h)erkende of anders zal de (tot driemaal toe) loochende Simon Petrus nog wel een haan doen kraaien maar verder komt men niet. Dus sorry Jakobus (x2), Bartolomeüs, Johannes , Filippus, Matteüs, Andreas, Simon (de andere S.) en ook jij Judas Taddeüs want de enige die zowat iedereen kent, is Judas Iskariot, al is het nog maar de vraag of hij er om te benijden is.
Judas Iskariot is het toonbeeld van de verrader, de man die voor dertig zilverlingen Jezus aan de Romeinen verraadde. Maar in hoeverre was Judas een schurk en geen pion in een schaakspel tussen goed en kwaad? De Bijbel zelf geeft alvast geen eenduidig antwoord want naargelang het evangelie wordt Judas andere motieven toebedeeld met als belangrijkste: afgunst, hebzucht en bezetenheid door de duivel. De vage en vaak (deels) tegenstrijdige beschrijvingen en karakterschets(en) vormen maar een van de redenen waarom de Britse journalist en auteur Peter Stanford besloot de persoon Judas Iskariot aan een nader onderzoek te onderwerpen.
Zoals het een goede journalist betaamt, keert Stanford terug naar de plaats des onheils, meer bepaald Jerzualem, op zoek naar de befaamde plek waar Judas, alvast volgens sommige bronnen in het Nieuwe Testament, zelfmoord zou gepleegd hebben. Het eerste probleem daarbij is uiteraard dat de bronnen enerzijds vaag zijn en anderzijds elkaar geregeld tegenspreken. Toch lijken alle evangeliën het over twee zaken eens: Judas was een schurk en een verrader en nog belangrijker, zijn verraad was al in het Oude Testament voorspeld. Maar zoals ook Stanford beseft en opmerkt, mag je die profetieën met een flinke korrel zout nemen, want maar al te vaak lijkt het wel of de evangelisten doelbewust Judas naar voor schuiven als slechterik om te onderschrijven wat eerder voorspeld was, waardoor zijn hele rol in de Bijbel niet meer wordt dan een kunstgreep om eerdere `feiten` te staven.
Dat Judas zich eenvoudig laat lenen voor allerlei doeleinden wordt doorheen de hele middeleeuwen duidelijk wanneer niet alleen de kerkvaders hem ge- en misbruiken om af te rekenen met dissidente stromingen binnen het prille Christendom, maar ook om de Joden in een verdomhoekje te plaatsen en Judas als het epitoom van `de jood` te bestempelen. Niet geheel verwonderlijk werd Judas in deze zelfde periode ook vereenzelvigd met hebzucht en wanhoop, niet alleen het feit dat hij Christus verraadde maar ook nog eens zelfmoord pleegde en dus niet op Gods vergiffenis vertrouwde, maakte van hem de oerzondaar bij uitstek.
De vele schilderijen, beeldhouwwerken en andere afbeeldingen van een verdoemde Judas waren voor de analfabete middeleeuwers als een open boek dat hen waarschuwde voor een gruwelijk lot, indien ze niet trouw aan de kerk waren. Pas met de renaissance werd eerst genuanceerder gedacht over deze dertiende apostel, al maakte de reformatie en haar nood aan een zondebok opnieuw een einde aan de rehabilitatie van de verdoemde ziel. Het zou tot na de Tweede Wereldoorlog (ook de nazi`s maakten immers gretig gebruik van de connotatie Judas-Jood) duren eer een tweede positieve reflectie over Judas ontstond en opnieuw de vraag gesteld werd of Judas geen instrument was binnen Gods plan dan wel of verlossing op elk ogenblik mogelijk was.
Het zijn intrigerende vragen die Stanford oproept in zijn semi-historisch werk. Kritisch als hij is voor de Judas in de Bijbel, neemt hij die wel als vertrekpunt voor een reflectie over hoe de apostel steevast gebruikt werd als middel om bepaalde overtuigingen te bekrachtigen en met tegenstanders af te rekenen. Doorheen zijn verhaal reist Stanford niet alleen naar Jeruzalem, op zoek naar de befaamde bloedakker waar Judas zich verhing, maar bezoekt hij ook menig kerk en klooster waar afbeeldingen en schilderijen verhalen hoe de tijdgenoten van de kunstenaar over Judas dachten (of dat behoorden te doen).
De manier waarop Judas als propaganda- en afschrikmiddel ingezet werd en wordt, is veelzeggend, dat Stanford er doorheen de `mens` in tracht te vinden is lovenswaardig. Judas. De verontrustende geschiedenis van de afvallige discipel maakt duidelijk hoezeer de abstractie van een persoon kan leiden tot veralgemeningen en zelfs de afkeer van een hele groep of gemeenschap. De geschiedenis van Judas is een waarschuwing voor een dogmatisch denken maar het is net zo goed een belofte dat vergiffenis altijd mogelijk is, hoe zwaar ook de zonde. In Judas brengt Stanford beide gezichtspunten naar voor, al opteert hij finaal ook voor de hoop.
