“East is East and West is West, and never the twain shall meet”, schreef Rudyard Kipling ooit. Nu was Kipling natuurlijk een ouderwetse koloniale racist die met dat vers allerlei onfrisse dingen suggereerde, maar in zekere zin had hij wel gelijk: zo blijkt het bijzonder moeilijk om bepaalde elementen van de oosterse cultuurproductie naar het westen te exporteren. Case in point: de Koreaanse regisseur Park Chan-wook en Bong Joon-ho, die de voorbije jaren allebei de kans kregen om een eerste Engelstalige film te maken, en daar allebei een behoorlijke kater aan overhielden. Bong maakte het geweldige Snowpiercer, een film die door de Amerikaanse critici massaal verkeerd begrepen werd en in de VS dan ook commercieel flopte. En Park maakte precies hetzelfde mee met het zo mogelijk nog betere Stoker.
Het probleem met die films was wellicht dat de regisseurs hun stijl en thematische interesses niet wilden compromitteren voor het Engelstalige publiek. Ze maakten in principe Koreaanse films, maar dan in het Engels, en het feit dat ze daarmee buiten de vertrouwde narratieve paden traden die dat publiek gewend is, werd hen niet in dank afgenomen. Bong is nu naar Netflix getrokken om het daar opnieuw te proberen met de film Okja, die later in 2017 zal uitkomen. Park ging gewoon terug naar huis en maakte het somptueuze melodrama The Handmaiden.
Het verhaal speelt zich af in het door Japan bezette Korea van circa 1930. Het jonge, ongeletterde meisje Sook-Hee (Kim Tae-ri) wordt door de charmante zwendelaar Fujiwara (Ha Jung-woo) ingehuurd om het huishouden te infiltreren van de vertaler en boekenverzamelaar Kouzuki (Jo Jin-woong). Het plan is eenvoudig: Fujiwara zal de steenrijke bijzit van Kouzuki, Dame Hideko (Kim Min-hee), verleiden om er daarna met haar geld vandoor te gaan. Sook-Hee wordt in het huis gepositioneerd om Hideko zo snel mogelijk in Fujiwara’s armen te drijven, waarna Kouzuki alleen en berooid achterblijft met zijn boekencollectie.
Dat is het oorspronkelijke plan, maar uiteraard zit er veel meer achter dan dat. The Handmaiden is expliciet opgebouwd als een film in drie delen, elk verteld vanuit het perspectief van een ander personage. Naarmate het verhaal vordert, zien we bepaalde scènes een tweede of zelfs derde keer terugkomen, maar dan met meer informatie – bedriegers worden bedrogen, personages blijken stiekem met elkaar samen te spannen en zelfs de laatste momenten van de film zijn nog steeds geladen met een ultieme twijfel: wie kan wie vertrouwen?
Een opvallend kenmerk van de recente Koreaanse cinema is de manier waarop de regisseurs heel vaak trashy sensationele pulpverhaaltjes combineren met een elegante visuele stijl en een opvallend serieuze toon, alsof ze zelf niet beseffen hoezeer hun plotlijnen neigen naar de pure exploitation. Neem nu Parks internationale doorbraakfilm Oldboy: een vaak extreem gewelddadige wraakfilm met plotlijnen rond incest en een glorieus onrealistische punchline op het einde. Maar dat dan wel geserveerd met zoveel aplomb dat het bijna kunst wordt. In The Handmaiden doet hij eigenlijk krek hetzelfde: hij geeft ons een ongegeneerde potboiler die schaamteloos over de top gaat. Waar deel één van de film nog een gothic melodrama is dat zich qua overspannen emoties gerust kan meten met Hitchcocks Rebecca (check die zwiepende camerabewegingen door de duistere gangen van Kouzuki’s landhuis!), verandert deel twee plotseling in een kinky erotische thriller waar Paul Verhoeven trots op zou zijn. Er zit zelfs een lange lesbische seksscène in die bijna doet denken aan een Aziatische variant op La Vie d’Adèle, maar dan met een shot gefilmd vanuit het standpunt van een van de twee dames haar vagina. Om maar te zeggen: Park Chan-wook deinst voor niet veel terug. In deel drie trekt hij dan weer alle geweldregisters open met een lange, vunzige folterscène die niets meer met de realiteit te maken heeft. Park heeft zeer bewust een vulgaire, exploiterende film gemaakt. Seks! Geweld! Perversie! Bedrog! Uitroeptekens!
Alleen mag je dat niet verwarren met slechte cinema, of zelfs met smakeloosheid. Die vulgariteit en sensatiebelustheid vormen simpelweg het kader waar Park in werkt, meer niet. Wat hij vervolgens stilistisch en thematisch met die vulgaire materie doet, is weinig minder dan briljant. Om te beginnen is er het visuele: waar westerse films steeds vaker kiezen voor een puur functionele, uiteindelijk wat saaie visuele grammatica van shot/tegenshot, of anders bewust voor een zeer ingetogen stijl gaan van lang aangehouden wide shots, durft Park hier tenminste uit te pakken met theatrale, zwierige steadicam shots, die het exuberante van de plot perfect aanvullen. Ook de sets zijn indrukwekkend: het landhuis van Kouzuki wordt aan het begin van de film omschreven als een fusie van Japan en Groot-Brittannië. Dat levert een aantal onvergetelijke locaties op, zoals een bibliotheek die ook dienst doet als voorleesruimte en auditorium, of zelfs een verborgen folterkamer.
Puur op het narratieve vlak is er de vindingrijke manier waarop alle plotelementen in elkaar klikken – het is misschien pulp, ja, maar dan wel goed gestructureerde pulp. Hoe buitenissig de plot ook kan worden, uiteindelijk klopt het wel allemaal. Ondanks de grote dosis melodrama en de drieledige structuur, blijft The Handmaiden wel een perfect samenhangende film waarin elke scène zijn betekenis heeft.
Park vindt zelfs tijd voor een boeiende thematiek over de rol van vrouwen in die maatschappij. Zowel Hideko als Sook-Hee worden eigenlijk systematisch misbruikt in de film. Hideko door Kouzuki, die schaamteloos haar rijkdom misbruikt om zijn boekencollectie uit te breiden en die haar bovendien ook nog regelmatig verplicht pornografische literatuur voor te lezen aan hem en zijn vrienden, louter om hen op te geilen. Sook-Hee wordt op haar beurt gemanipuleerd door Fujiwara om deel te nemen aan zijn plan. Het spreekt voor zich dat de beide mannen de vrouwen onderschatten, maar hun mentaliteit spreekt boekdelen. Park geeft hier een feministische invalshoek aan een genre dat maar al te vaak werd beschuldigd van misogynie, wat verfrissend is.
The Handmaiden is dus flamboyante cinema, waarin de plot van een B-film wordt gekoppeld aan de intelligentie en de visuele geraffineerdheid van een prestigefilm. Voeg daar nog acteurs aan toe die met merkbaar plezier helemaal opgaan in hun rol en je krijgt een niet te missen, levendige, bijna schandalig onderhoudende prent. Een blijvertje.
