BEST OF: Townes Van Zandt

Geef toe: meestal zijn ze uw geld niet waard, die verzamelaars van uw favoriete groep die u in de winkel vindt. De platenfirma denkt dat enkel singles in aanmerking komen en een artiest zelf is ook al zelden goedgeplaatst om eigen werk te beoordelen. Tijd dus dat het eens aan professionals wordt overgelaten, en wie beter dan een team kenners van enola om maandelijks de beste tracks van een artiest te selecteren. Deze maand: het beste van Townes Van Zandt.

1. For The Sake Of The Song

Zijn vriend en collega-muzikant Joe Ely zei ooit over Townes Van Zandt: “He didn’t seem to do anything for any other reason except for the purpose of writing another song.” Het is dan ook maar toepasselijk dat hij zijn eerste plaat For The Sake Of The Song titelde. Volgers van het eerste uur hekelden de plaat omdat de productie baadde in overdaad, maar die productie kan nooit de poëzie in zijn teksten tenietdoen. Zeker niet als zoals hier de hele song wordt voortgestuwd door het rijmschema van de tekst.
Hoogtepunt: 1’27”. “And who do I think that I am to decide that she’s wrong?” Ondanks alle onterechte verwijten kan hij zijn geliefde niets kwalijk nemen.

2. Lungs

Een van Van Zandts grote voorbeelden was Bob Dylan. Als Dylan een jonglerende, hongerige leeuw was, dan was Van Zandt een droevige clown die net zoals Dylan graag zijn gestoorde, donkere dromen vertelt: “Gather up the gold you’ve found / You fool, it’s only moonlight / If you try to take it home / Your hands will turn to butter”. Het nummer is geïnspireerd door de insulineshocktherapie die hij gekregen had als behandeling voor zijn schizofrenie en manische depressie, een therapie die ook ademhalingsproblemen kan veroorzaken en een groot deel van Van Zandts herinneringen aan zijn jeugd heeft uitgewist. “Lungs” is een kwaad, pessimistisch nummer op het tempo van een countryblues, vol apocalyptische beeldspraak en droomlogica die een bittere nasmaak achterlaat. Ook dat is het leven, en niemand die dat zo goed als Van Zandt kon verwoorden.
Hoogtepunt: 1’47”. Van Zandt zet de laatste strofe in en wordt steeds bitterder. Let ook op hoe de minimalistische begeleiding en de akoestische slidegitaar op de achtergrond Van Zandts woorden perfect kracht bijzetten.

3. St. John The Gambler

In “St. John The Gambler” lijkt een heel scenario voor een film vervat te liggen: een jonge vrouw wordt er door pure uitzichtloosheid toe gedreven haar ouderlijke huis te ontvluchten, een gewisse dood tegemoet. Alles wordt beschreven: de plaats van het gebeuren, de verschillende protagonisten, zelfs de kostuums. En toch roept de song meer vragen op dan hij beantwoordt: wie is die St. John The Gambler? En geeft hij wel iets om het meisje dat haar leven voor hem geeft? Kent hij haar überhaupt? Vragen die ook na honderd luisterbeurten geen antwoorden krijgen.

Hoogtepunt: 2’19”. “She heard his laughter ride down from the mountains and dance with her mother’s tears.” Pure poëzie.

4. Waitin’ Around To Die

De versie van Townes Van Zandt (1969), minder pathos en breedbeeldcinema dan die op het debuutalbum, maar deze komt dubbel zo hard aan. Loepzuivere klassieker en een vroeg voorbeeld van ’s mans onwerkelijke vermogen om een vuistdikke roman over fatalisme, geweld, misbruik, easy money en foute keuzes samen te ballen in minder dan drie minuten en een reeks zinnen die bijna een halve eeuw later nog altijd blijven hangen zodra je ze een keer gehoord hebt. Dat zijn levenswandel soms akelig dicht bij de inhoud van zijn songs kwam, zorgde ongetwijfeld mee voor die niet te veinzen geloofwaardigheid. De meest pakkende versie van de song is eigenlijk niet te vinden op een album, maar in een film. In Heartworn Highway, een documentaire over de zuidelijke countryscene, waar o.m. ook een piepjonge Steve Earle en de in 2016 overleden legende Guy Clark opdraven, krijg je een versie voorgeschoteld die enkel een ongevoelige bruut bekeken krijgt zonder minstens een keer extra te slikken.
Hoogtepunt: 0’09”. “Some-tiiimes.” En meteen lijkt die stem over te slaan.

5. Tower Song

Een van Townes Van Zandts uitverkoren onderwerpen was eenzaamheid, en hier betrekt hij het op een relatie waarin de partner zich van de ander heeft afgezonderd: “Your fears have built a wall between / Our lives and all what loving means / Will have to go unfelt it seems / And that leaves only sorrow”. Het einde laat zich dan ook raden: dit loopt waarschijnlijk niet goed af. “You built your tower strong and tall / Can’t you see, it’s got to fall someday”. Dergelijke teksten raken wel degelijk, vooral als ze zo fragiel gebracht worden, met niet meer dan een akoestische gitaar, die Van Zandt trouwens ook ongelofelijk goed bespeelt met dezelfde emotie die hij in de tekst legt.
Hoogtepunt: 3’45” De laatste keer dat het soort van refrein wordt ingezet en Van Zandt nog een keer licht naar boven gaat. Rillingen.

6. Tecumseh

Een ballade in een lijst vol ballades, maar wel opnieuw een heel mooie, zoals Townes van Zandt die onder de knie had, bedacht gezongen met een eenzame mondharmonica die de tragiek van de strofes kracht bijzet. De vallei van Tecumseh is het podium voor het hoofdpersonage van het nummer: Caroline, een typisch buitenbeentje à la Van Zandt dat in Tecumseh in moeilijke omstandigheden verzeild raakt, prostituee wordt en uiteindelijk zelfmoord pleegt. Treurige boel, maar geen troubadour die dergelijk verhaal mooier had kunnen brengen dan Van Zandt. Het is door dit soort nummers vol van poëzie en weemoed dat Townes Van Zandt gerust het Amerikaanse equivalent van Jacques Brel genoemd mag worden.
Hoogtepunt: 0’45”. De mondharmonica in combinatie met de stem van Van Zandt is puur goud, alsof je ergens rond een kampvuur zit in de bergen. Beeldend, heet dat dan.

7. If I Needed You

In België, en vermoedelijk heel wat andere landen, ongetwijfeld de bekendste song van Van Zandt, en dat hebben we te danken aan The Broken Circle Breakdown. Daarvoor was het vooral bekend in de versie van Emmylou Harris, die een paar jaar eerder ook al een fraaie cover opnam van “Pancho & Lefty”, waar de song een klassiek een-tweetje mee vormt op The Late Great Townes Van Zandt (1972). “If I Needed You” is een klein, haast onopgemerkt pareltje over de liefde door dik en dun, voorzien van wat vermoedelijk de zoetste melodie uit Van Zandts oeuvre is, en verpakt in een lichtjes sjofel arrangement, met een paar grappige effecten en een zachtjes meehuilende lap steel. Ongetwijfeld zijn meest bejubelde tearjerker. Niet slecht voor een song die, zoals hij meegeeft op Live At The Old Quartet, over twee parkieten gaat.
Hoogtepunt 0’42”. Niet zozeer een hoogtepunt als een vaststelling. Als je goed luistert, hoor je (doorheen de hele song) dat Van Zandts stem sterk veranderd was sinds de eerste albums. De jeugdigheid is verloren gegaan, er zit meer gravitas in, en op sommige momenten klinkt hij zelfs wat wankel. Kreuken en barsten. Het brengt de emoties nog directer aan het oppervlak.

8. Pancho & Lefty

Als Van Zandt een signature song heeft, moet het deze wel zijn, al is dat mede de verdienste van Willie Nelson en Merle Haggard die er in de jaren ‘80 een grote hit mee scoorden. Het is het verhaal van twee outlaws, van verraad in de woestijn van Mexico, en van wroeging wanneer Lefty op zijn oude dag gebukt gaat onder schuldgevoel. Niets is wat het lijkt wanneer de verteller insinueert dat de Mexicaanse politie de boeven doelbewust liet lopen. “Pancho & Lefty” is Van Zandts bijdrage aan het canon van de romantiek der outlaws in het Wilde Westen. Maar de dualiteit die in het nummer zit, is evengoed een weergave van de gespletenheid van Van Zandts persoonlijkheid.

Hoogtepunt: 2’37”. “So the story ends, we’re told”. Niets blijkt zeker te zijn.

9. Nothin

Om verschillende redenen een van onze favoriete Townes Van Zandt-nummers: zwart als de olie van Texas, fatalistisch en toch bloedmooi. “Sorrow and solitude / These are the precious things / And the only words remembering”. Als het nummer zo eindigt, dan moet de rest ook al geen vrolijke bedoening zijn en dat is het ook niet. Van Zandt had zelf een bipolaire stoornis en worstelde zijn hele leven met drank- en drugsverslavingen die hem uiteindelijk fataal zouden worden. Wat Van Zandt bijna tot dichterstatus verheft, is hoeveel betekenis hij hier aan het woord “nothing” geeft: of het nu gaat over letterlijk niets achterlaten als je sterft — want dat heeft toch geen nut — dan wel over het feit dat hij niets (lees: geen drugs) meer gebruikt, tot gewoon de absolute betekenis van het leven zelf: niets.
Hoogtepunt: 0’01”. Van bij het begin wordt de sfeer met een dreigend, gestaag gitaarpatroontje gezet.

10. Snowin’ On Raton

Na Flying Shoes uit 1977 stond de productiviteit van Van Zandt op een laag pitje. Amper twee albums bracht hij de volgende twee decennia nog uit. En al konden ze zich niet meten met zijn werk uit de vroege jaren ‘70, hier en daar stonden er toch nog een paar pareltjes op. Zoals dit “Snowin’ On Raton”, een van vele de songs waarmee hij zijn liefde voor de Rocky Mountains (Raton is een bergpas gelegen tussen New Mexico en Colorado) beschreef. Weemoedig en slepend, de berusting van de ouder wordende artiest die het allemaal wel gezien heeft, en tot de conclusie komt dat hij alleen in de natuur, weg van de drukke wereld, enige rust kan vinden.

Hoogtepunt: 0’06”. “When the wind don’t blow in Amarillo / And the moon along / The Gunnison don’t rise”. De weersomstandigheden zitten niet mee, de tocht over de bergpas als allegorie voor het leven van Van Zandt.

11. Talkin’ Karate Blues

Doordat het levensverhaal van Townes Van Zandt aan elkaar hangt met alcoholisme, drugsmisbruik en psychiatrische problemen wordt zijn eigenzinnige gevoel voor humor vaak vergeten. In zijn songs duikt die humor maar sporadisch op, maar in “Talkin’ Karate Blues” volgt punchline na punchline. Met sublieme intonatie vertelt hij dat hij niet meer de hele tijd in elkaar wil worden geslagen en daarom besluit karatelessen te volgen bij een “giant Jap”. Dat hij er uiteindelijk een arm bij moet inschieten neemt hij er maar bij, want: “No bully is going to pick on me, who’s going to hit a fellow with just one arm”. Townes zou Townes niet zijn als zijn humor niet met de nodige zelfspot gepaard zou gaan.

Hoogtepunt: 2’11”. De gedachte niet heelhuids uit de cursus zelfverdediging te komen ziet hij niet echt zitten: “Oh ya think he was yellow!”

12. Be Here To Love Me

Op het eerste gezicht lijkt “Be Here To Love Me” een eenvoudig liefdesliedje te zijn, waarin de verteller aan zijn geliefde vraagt er voor hem te zijn. Maar dan blijkt dat de situatie wat complexer is, omdat wijn het beoordelingsvermogen van de geliefde vertroebelt. Of is het allemaal opgezet spel? En door wie? Zoals Van Zandt het onnavolgbaar verwoordt: “The window’s accusing the door of abusing the wall”.
Hoogtepunt: 0’41”. “Be here to love me today” zingt Van Zandt voor het eerst, bijna smekend. “It’s complicated”, ook toen al.

13. Kathleen

De gezwollen strijkers van de versie op Our Mother The Mountain zorgen voor een weldadig, wat sinister effect dat je meteen doet begrijpen waarom die van Tindersticks niet konden weerstaan aan een eigen invulling, maar de soloversie van Live At The Old Quarter (opgenomen in 1973, vier jaar later uitgebracht) is nog wat anders. Minder stijf en volledig uitgekleed, maar vooral: met een fragiliteit die de legendarische openingsverzen (“It’s plain to see / the sun won’t shine today”) en deze raadselachtige vertelling — over, tja, over wat: dromen, de kracht van de natuur, de desintegratie van de psyche? — enkel aan impact doet winnen. Het is net die combinatie van poëtische beelden en mysterie die er hier voor zorgt dat de song een verlatenheid uitademt die enkel nog wordt overtroffen door de nihilistische, loden voorhamer van “Nothin'”.
Hoogtepunt: het steeds aanwezige gezoem — een koelkast, airco, de krekels buiten? — benadrukt nog eens de intieme setting en kale uitvoering. Alsof je samen met de man op een back porch zit, wachtend op de nacht.

14. Snake Mountain Blues

Zwierige Texaanse cowboysong die zo een plaats kan krijgen in een Cormac McCarthy-verfilming. Met beelden van drankvergieten, geld dat van hand wisselt en naar goede gewoonte zonder illusies (“I could die in the morning / But no one would know”), maar ook opvallend door zijn vermelding van interraciale genotsbeleving (“Love of blackskin woman / She won’t do you no wrong / Slow to start moaning / She don’t moan for long”), in 1969 nog niet zo heel gebruikelijk, zeker voor een singer-songwriter uit Texas.
Hoogtepunt: 2’06”. “Snake Mountain Blues”, en Van Zandt slaat om naar z’n kopstem voor dat laatste woord. Het zorgt voor een komisch effect in combinatie met het erop volgende vers “Got me down low”.

15. Our Mother The Mountain

Aanvankelijk lijkt “Our Mother The Mountain” gewoon het verhaal te vertellen van een nachtelijke ontmoeting tussen twee geliefden, maar het steeds terugkerende “Sing a tune, a lure, a lie, oh” verraadt al snel dat niets is wat het lijkt. Van Zandt bewijst hier dat hij niet alleen een meesterlijk song- en tekstschrijver is, maar ook dat hij met een minimum aan middelen een onheilspellende sfeer kan oproepen.

Hoogtepunt: 1’51”. Het moment waarop het nachtelijke bezoek van zijn ware geliefde een valstrik blijkt te zijn: “So I reach for her hand and her eyes turns to poison and her hair turns to splinters and her flesh turns to brine / She leaps ‘cross the room, she stands in the window and screams that my first-born will surely be blind”.

recent

Ilja Leonard Pfeijffer :: Alkibiades

Bekroond, gelauwerd, alom gelezen en geprezen: zonder overdrijven mogen...

Â¥$ :: Vultures 1

Doorheen zijn hele carrière zijn twee elementen altijd dominant...

Talk Show

27 maart 2024Botanique, Brussel

Eind jaren tachtig sloegen alle rockers plots aan het...

Arthur The King

Uitgerekend in de week dat Joe Camp – de...

Hors-saison

Met zijn sociaal bewogen films past Stéphane Brizé binnen...

verwant

Steve Earle & The Dukes :: Guy

Tien jaar nadat Steve Earle op Townes een eerbetoon...

Townes Van Zandt :: Sky Blue

In 2019 zou Townes Van Zandt 75 jaar geworden...

Waiting Around To Die :: Townes Van Zandt, de laatste der verdoemde poëten

Het overlijden van Townes Van Zandt op 1 januari...

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Schrijf uw reactie
Vul hier uw naam in