Muziek die niet aan de typische verwachtingspatronen beantwoordt, wekt om de een of andere reden weerstand op. Liefhebbers van vrije improvisatie krijgen daarom regelmatig commentaar te slikken, hoewel die het platitudeniveau (“die muzikanten, die doen toch maar wat”) zelden overstijgt. We snappen wel dat het voor sommigen moeilijk is om de schoonheid van spontaan geïmproviseerde muziek te (h)erkennen, maar die personen wijzen we bijgevolg graag op plaatjes zoals deze van contrabassiste Joëlle Léandre en violist Théo Ceccaldi.
Binnen de wereld van de geïmproviseerde muziek zijn er weinigen die meer ontzag opwekken dan de 64-jarige Léandre. Al vroeg in haar carrière stond de Française nauw in contact met componisten als Giacinto Scelsi en John Cage (die beiden werken schreven voor haar) en tussendoor ging ze de boer op met Pierre Boulez en diens Ensemble Intercontemporain. Haar meest opvallende wapenfeiten zijn echter de talloze samenwerkingen met improvisatoren uit het internationale circuit, waarvan het grootste deel duo’s, een format dat ze in tientallen etappes verkende met Anthony Braxton, Derek Bailey, Steve Lacy, Irène Schweizer, Daunik Lazro, William Parker, Jean-Luc Cappozzo en vele anderen. De meest recente aanvulling daarop (al staan er ongetwijfeld al nieuwe in de steigers) betreft eentje met haar 30-jarige landgenoot Ceccaldi, de violist die haar enkele jaren geleden uitnodigde voor een gastrol op zijn trioplaat Can You Smile? en die op zijn beurt te horen was op Léandres Can You Hear Me?, beide uitgebracht op het Franse Ayler Records.
Ceccaldi (niet te verwarren met zijn broer, cellist Valentin Ceccaldi) liet zich de afgelopen jaren niet onbetuigd in het wereldje, met naast zijn eigen trio onder meer een succesvol Frans-Portugees samenwerkingsverband dat de albums For Sale (van de groep Deux Maisons) en Chamber 4 (met Valentin Ceccaldi, Luís Vicente en Marcelo dos Reis) opleverde, en het flitsende trio In Love With van drummer Sylvain Darrifourcq, dat begin dit jaar nog verantwoordelijk was voor een memorabele passage in de Brugse Parazzar. Verder is de violist actief in het Orchestre National De Jazz (binnenkort te zien in deSingel) en maakt hij deel uit van het Tricollectif, een platform dat een aantal beloftevolle Franse improvisatoren en bands promoot. Ceccaldi is ontegensprekelijk een van Frankrijks aanstormende muzikale talenten en deze samenwerking met de meer dan dubbel zo oude Léandre zet dat gegeven mooi in de verf.
Het begint allemaal vrij voorzichtig met twee muzikanten die met lange, wiegende tonen het speelveld open laten. Een bedrijvige Léandre gooit na verloop het ene na het andere idee in de strijd, hoewel Ceccaldi de focus eerder legt op het klankmatig naar elkaar toegroeien en voor het overige de boot nog afhoudt. Die aanpak loont in het derde deel, wanneer de nerveus kreunende boventonen van de aangestreken contrabas samen met de trage vioolpartijen schitterende spiraalbewegingen maken, met een verbluffend klankenspectrum als resultaat – Scelsi zou er ongetwijfeld trots op zijn. Het zijn alweer de snaarinstrumenten die ons eraan herinneren dat er in het timbre alleen al een schat aan potentiële muziek ligt.
Vanaf dan is de trein definitief vertrokken en verhoogt de intensiteit van de interacties, met als hoogtepunten de nadrukkelijk ritmische duels van delen vijf en zes, waarin het toch weer Léandre is die met het initiatief aan de haal gaat. Ceccaldi gaat nu wel volop in op de uitnodigingen en zet de puntjes op de i met indringende, soms aangrijpende uitwisselingen met de contrabassiste. Ondanks een leeftijdverschil van 34 jaar is er van een generatiekloof dan ook hoegenaamd geen sprake. Integendeel, de gaafheid en toegankelijkheid van deze spontaan geïmproviseerde stukken (er werd op voorhand geen enkele afspraak gemaakt!) is opmerkelijk en geeft blijk van een diepgaande muzikale verstandhouding, gekoppeld aan een enorme actieradius.
De vrije improvisatie bestaat uit een eindeloos breed palet aan uitingen en overal gelden andere regels. Het is een kunst om je eigen spel te kunnen spelen binnen een gegeven context en dat alles ook nog eens te vertalen naar iets betekenisvol voor een buitenstaander. Op Elastic weten Léandre en Ceccaldi net dat te doen en laten ze het allemaal nog eens lekker evident klinken ook.
Joëlle Léandre speelt op 23 september een duoconcert in De Singer met trompettist Jean-Luc Cappozzo. Het najaarsprogramma van de club in Rijkevorsel ziet er alweer bijzonder mooi uit met namen als Alexander Von Schlippenbach & Aki Takase, Marc Ribot’s Ceramic Dog, Sun Ra Arkestra, Christian McBride Trio en ICP Orchestra.
