Waarschijnlijk werd al in de eerste recensies van Mogwai-platen het adjectief “filmisch” gebruikt. Toch is het pas de laatste jaren dat de Schotse band volop de kaart van de soundtrack is gaan trekken, met onder meer knap werk voor de intrigerende (zij het kwalitatief wat oneven) Franse reeks Les Revenants.
Recent voegde de band daar ook nog een soundtrack bij de BBC4 documentaire Atomic: Living In Dread And Promise aan toe. Daar bleef het echter niet bij, want de muziek werd als plaat uitgebracht en nu trekken de heren de baan op met een audiovisueel concert waarbij ze de muziek live uitvoeren als ondersteuning van de documentaire. Klonk veelbelovend, zeker daar die plaat best te pruimen was: een Mogwai dat weliswaar nogal op automatische piloot speelt (weinig nieuws daar) maar wel nog genoeg de gevoelige snaar weet te raken om ons nieuwsgierig te maken naar dit concert.
Die documentaire was alvast een opmerkelijk geval. Een grofweg zeventig minuten durende collage van allerlei soorten archiefbeelden die aan het thema “atoom” kunnen gelinkt worden. Prominentst daarbij was ongetwijfeld het thema atoombommen en de nucleaire wapenwedloop met een ruim allegaartje paddestoelwolken, raketlanceringen, educatieve filmpjes over wat te doen bij een nucleaire aanval, protestacties en nu eens handjes schuddende dan weer elkaar verketterende Amerikanen en Russen. Maar het interessante was net dat regisseur Mark Cousins die beelden in een ruimer kader plaatste. Niet alleen passeerden beelden uit de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog de revue, ook andere effecten van atoomenergie werden belicht: Tsjernobyl, Fukushima, maar ook medische toepassingen, deeltjesversnellers en het internet. Atoomenergie doorkruist duidelijk het volledige menselijke bestaan en dat werd op behoorlijk genuanceerde wijze in beeld gebracht.
Al was het niet alsof de film je als kijker daarin bij de hand nam. Slechts aan het einde werd wat tekst geprojecteerd die wat cijfermateriaal gaf over de nucleaire militaire toepassingen. Afgezien daarvan werd je op allerlei mogelijke manieren visueel (en soms ook auditief) geprikkeld en moest je daar dan zelf maar coherentie in scheppen. Een vogelvluchtkennis van de wereldgeschiedenis van de afgelopen zeventig jaar was daarbij zeker geen overbodige luxe, want het thema atoom werd ruimschoots opengetrokken naar allerlei politieke, maatschappelijke en ethische kwesties.
Interessante documentaire dus, maar werkte de muziek die Mogwai erbij opvoerde enigszins? Het antwoord is min of meer ja, met enkele uitschieters, maar ook meerdere momenten waarop minder geïnspireerd muzikaal geschuifel weinig tot niets aan de beelden toevoegde. Het begin van de documentaire was alvast knap met het traag openbloeiende “Ether” dat onder meer quasi abstracte beelden van ontbindingsprocessen begeleidde. Ook het elektronisch pulserende “SCRAM” werkte op een bizarre manier wonderwel bij archaïsche beelden van Japan voor de atoomaanvallen op Hiroshima en Nagasaki. Weinig verrassend maar daarom niet minder verpulverend was hoe de band tijdens de eindbeelden en de aftiteling “Fat Man” tot een gigantisch luide wervelwind van noise omtimmerde die de zaal half verweesd achterliet. Niet meteen “Mogwai Fear Satan”, maar sterk was het wel.
In de beste stukken slaagde de band er dan ook in om je helemaal mee te nemen in het visuele verhaal van de documentaire. Maar te vaak waren er evengoed momenten waarop ongeïnspireerd rond simpele thema’s werd gespeeld zonder dat er enige connectie met de beelden werd gemaakt, of waarop zowel band als film zichzelf herhaalden zonder echt meerwaarde te bieden aan het totaalproject. Dat er bovendien geen korte bis afkon met enkele klassiekers na afloop van de film droeg ook bij tot een zekere teleurstelling en een gevoel dat de avond nogal weinig om het lijf had.
Wat daarom nog niet wil zeggen dat Mogwai geen soundtracks meer moet gaan schrijven. Les Revenants en Atomic bewijzen beide in de beste momenten dat de band er meesterlijk in kan slagen om sfeer te scheppen en een narratief te ondersteunen. Alleen is het als liveconcept misschien toch wat te dunnetjes om louter dat materiaal te brengen.
