Tijdens de jaren tachtig was Shane Black een tijdlang een van de populairste en best betaalde scenaristen van Hollywood. Hij was nog maar 26 toen zijn script voor Lethal Weapon werd geproduceerd en niet alleen een enorme blockbuster werd, maar ook de structurele blauwdruk leverde voor zowat élke actiefilm die werd gemaakt tussen 1987 en 1995. Lethal Weapon 2 en The Last Boyscout volgden, en voor The Long Kiss Goodnight kreeg hij circa 1996 zelfs vier miljoen dollar op zijn bankrekening, destijds ongezien veel geld voor een schrijver.
En toen werd Hollywood verliefd op brave superheldenfilms en kreeg Black het moeilijk. Blacks actiekomedies hadden namelijk allemaal een edgy toon, met veel gevloek en geweld en meestal een duistere ziel (het is makkelijk om het te vergeten door de veel luchtiger sequels, maar de eerste Lethal Weapon was best hard). Blacks stijl leek achterhaald en hij kreeg minder werk. In 2005 maakte hij Kiss Kiss Bang Bang, een zeer geestige neo-film noir met Robert Downey Jr, die flopte aan de kassa’s, maar daarna een cultklassieker werd. Downey bezorgde hem in 2013 nog de regiestoel van Iron Man 3 (en verklaar ons maar voor gek, maar dat is en blijft nog steeds de enige Marvelfilm waar ook maar een sprankeltje persoonlijkheid en menselijkheid in terug te vinden is). Maar de gloriedagen van de jaren tachtig liggen ver achter hem.
The Nice Guys is zijn poging om nog eens een grote mainstreamhit af te leveren, met twee bankable sterren in de hoofdrollen en een uitgebreide marketingcampagne. En hoewel de film zeker niet perfect is, wensen we hem daar alle succes mee, want de cinema heeft absoluut méér van dit soort entertainment nodig: entertainment waar op zijn minst een beetje goesting in zit, dat weerhaakjes heeft, dat misschien het warm water niet opnieuw uitvindt (allesbehalve, zelfs), maar dat ook de intelligentie van het publiek niet beledigt.
Het verhaal speelt zich af in Los Angeles anno 1978. Holland March (Ryan Gosling) is een stuntelende privé-detective die op zoek is naar Amelia (Margaret Qualley), een jong meisje dat in de pornowereld is verzeild geraakt. Jackson Healy (Russell Crowe) werd echter kort voor diens verdwijning door Amelia ingehuurd om nieuwsgierige mensen op afstand te houden, en zo komen de twee mannen onzacht met elkaar in aanraking. Het duurt echter niet lang voordat ze ontdekken dat iedereen die betrokken was bij de productie van Amelia’s pornofilm, een voor een om het leven komt. March en Healy besluiten samen te werken om Amelia terug te vinden voordat ook zij wordt vermoord.
Maar net zoals in Kiss Kiss Bang Bang is dat verhaal louter een excuus voor Black om te spelen met verschillende genres en om zijn eigen draai te geven aan de clichés daarvan. Gosling en Crowe worden gepositioneerd als een klassieke double act, met Crowe als de straight guy, de aangever die zich vrijwel altijd serieus moet houden, en Gosling als de clown die het altijd verpest. Gosling, die de laatste jaren met Only God Forgives, Lost River en andere projecten een interessant parcours heeft gelopen maar daarmee het grote publiek een beetje heeft moeten lossen, kon een commerciële hit nog wel eens gebruiken en hij toont hier voor het eerst in jaren nog eens zijn luchtige kant, met een onvermoed talent voor fysieke komedie. Zijn timing is prima en hij slaagt erin om een komisch personage te spelen dat toch een volwaardig personage blijft, in plaats van enkel een collectie van tics. Crowe is meer op vertrouwd terrein met zijn rol: hij speelt eigenlijk een zoveelste tough guy, vergelijkbaar met zijn doorbraakrol in LA Confidential destijds, maar dan met een geslaagde ironische toets. Hij neemt zijn rol net serieus genoeg, wat wellicht geen gemakkelijke evenwichtsoefening was.
The Nice Guys wentelt zich in de sfeer van de late jaren zeventig, met een setting die sporadisch aan de look van Boogie Nights doet denken: die snorren, dat haar, die kleren en die sets vol groezelig hout (of, voor de rijke personages, juist die overheersend witte, semi-futuristische stijl die vage herinneringen oproept aan het design van A Clockwork Orange). Hoewel Black werkte met digitale camera’s, slagen hij en director of photography Philippe Rousselot er in om een prettige, analoge textuur aan de beelden te geven – als je even voorbij gaat aan bepaalde stunts en special effects, had The Nice Guys in principe in de jaren zeventig gemaakt kunnen zijn.
De toon van de film blijft echter zeer schatplichtig aan de jaren tachtig, uiteindelijk toch het decennium waarin Black mentaal is blijven steken. De profane dialogen, de galgenhumor en het R-rated geweld roepen allemaal herinneringen op aan Blacks werk van een dertigtal jaar geleden.
Niet dat het allemaal rozengeur en maneschijn is – de plot van The Nice Guys is namelijk voorspelbaar van begin tot einde, en de manier waarop individuele scènes aan elkaar gemonteerd zijn is soms op het randje van het onsamenhangende. Ook doet Black aan het begin van de film een poging om van zijn verhaal een film noir-pastiche te maken, met een hard boiled voice over die doet denken aan de detective-verhalen van de jaren veertig. Maar dan na, de eerste tien minuten of zo, wordt die voice-over vergeten en sijpelt dat film noir-element helemaal uit de prent weg. The Nice Guys is bovenal een film van individuele momenten, geschraagd door een erg sterk centraal duo dat zichzelf zichtbaar rot amuseert, maar je kan moeilijk zeggen dat het allemaal echt steekhoudt.
Niet dat dit de pret echt kan drukken – tenslotte is bijna élke grote Amerikaanse film er één van momenten, zodat de belangrijkste vraag uiteindelijk heel simpel wordt: in welke mate heb ik mezelf, van moment tot moment, geamuseerd? En dat is in dit geval behoorlijk goed.
Met films als Kingsman, Deadpool, Mad Max: Fury Road en nu The Nice Guys zien we de laatste jaren opnieuw een geleidelijke evolutie in de Amerikaanse mainstream actiecinema: het hoeft niet allemaal per definitie braafjes PG-13 te zijn, waarin geen bloed mag stromen, geen fout woord gezegd mag worden en er al zeker geen blote borst mag passeren. Het mag blijkbaar opnieuw ietsje ruwer, terwijl het volk toch toestroomt. In zo’n klimaat kan een filmmaker als Shane Black misschien opnieuw gedijen – we zouden daar in ieder geval niet kwaad over zijn.
