Hoewel het derde album van Lula Pena pas binnen enkele maanden verschijnt (bij het Brusselse label Crammed Discs) stond ze een paar maanden na een vorige Belgische passage alweer op onze planken. En dat is elke keer een belevenis, want de Portugese weet als geen ander de genreconventies te omzeilen.
Het is elke keer ook weer speciaal om een concert mee te maken in een Cultuurcentrum in de provincie, waar iedereen elkaar lijkt te kennen, de lichten daadwerkelijk gedoofd worden om stipt 20u, en de artieste een minuut later al het podium opkomt. Er hing even een geladen stilte, maar met een overtuigend “Goedenavond allemaal” brak de artieste het ijs om zich vervolgens over haar gitaar te buigen voor een merkwaardige reis van anderhalf uur.
Pena is immers niet het soort naam die je zomaar kan aankondigen als ‘Portugese fado’. De invloed zit er zeker in – het is de muziek waar ze mee opgroeide en die ze van kindsbeen meekreeg -, maar bij haar gaat het verder dan dat. Ze verkeert in een internationale zone, die verwantschap vertoont met Zuiderse tradities en folk, met chanson ook, misschien zelfs met invloeden uit Arabische hoek. Het is vooral de manier waarop die samengebracht worden in een ontmantelde, haast mystieke voordracht, dat het zo bijzonder maakt.
Het eigenaardige parcours van Pena draagt daartoe bij. Ze reisde veel en had geen strikte carrièreplanning, waardoor debuutplaat Phados (1998) pas in 2010 opgevolgd werd met Troubadour. Beide albums zijn intussen al uitgegroeid tot collectors items waarvoor je aardig wat poen mag neertellen (al is het tweede wel digitaal beschikbaar). En de stijl is die van een minimale en meanderende poëzie. Pena doet niet aan duidelijke structuren met strofes en refreinen, en al helemaal niet aan catchy melodieën die eindeloos herhaald worden.
Zoals ze zelf meegaf, wil ze vooral een connectie maken met het publiek en samen op zoek gaan naar andere dimensies. Het is een poging om de wereld op een andere manier te bekijken, misschien zelfs om de ratio opzij te zetten en alles tegemoet te treden met intuïtie en openheid. Dat gebeurt met een gitaar en een stem als goede chocolade: romig, zacht, donker, met diepgang. En zelfs als je de taal niet begrijpt, dan word je nog meegesleurd in de impressies, de klankkleuren en woordencombinaties, die met gefluister of trillende stem gebracht worden.
Samen met het ingetogen gitaarspel, waarbij de snaren soms gestreeld worden met de vlakke hand en de klankkast percussief bespeeld wordt, leidt het tot drijvende, zoekende stukken die aanvoelen als suites, waarbij het er associatief aan toe gaat. Daardoor gingen de eerste drie stukken al rond een kwartier duren, werden stiltes afgewisseld met intens melancholische momenten, werden Portugees Frans, Engels, Spaans, Italiaans en nog een paar (!) talen rond elkaar gevlochten, schuifelde het gitaarspel repetitief verder.
Als die eerste drie kwartier al duidelijk maakten dat je Pena bezwaarlijk een doorsnee artieste kan noemen, dan werd het publiek pas echt op de proef gesteld met het slotstuk, dat zo’n vijftig minuten bleef vloeien. De tweede gitaar die ze ervoor uitkoos resoneerde aanvankelijk met een prachtige sound. “Come wander with me”, zong ze dan, een uitnodiging die aanvoelde als een enige optie. En dat deed je dan best ook, want het is niet zo eenvoudig om zomaar in te pikken in die lange vertellingen.
Pena belandde zo van de ene passage in de andere. Klonk het nu eens wat opgewekter met klare gitaarlijnen, dan belandde ze iets later weer in die somber schuifelende trance, met een gitaar die haast dissonant klonk. Muziek die zich langzaam als een hand om je nek nestelde en zachtjes begon te knijpen. De herhaalde “Je suis triste” aan het einde was goed om je nog wat dieper te laten wegzakken in je stoel. Dat zware verhaal was duidelijk een beproeving voor sommigen: stilzitten werd moeilijk, en hier en daar werd een draaibeweging gemaakt met de pols, maar toen de artieste afrondde en met een minzaam lachje in de coulissen verdween, was het dan ook duidelijk dat dit geen doorsnee concert geweest was. Pena bespeelt een eigen register in een volstrekt uniek universum. Hits of duidelijke boodschappen krijg je niet mee. Een andere, introverte en doorleefde kijk op muziek daarentegen. En daarvoor is het soms doorbijten en geduld uitoefenen. Dit was er eentje die nog even nazinderde.
