Het oude Rome spreekt ook in onze tijden nog tot de verbeelding. De gladiatoren vonden bijvoorbeeld hun weg naar de film-en stripwereld. Deze figuren nemen bijna mythische proporties aan, maar het Gallo-Romeins Museum tracht via een wetenschappelijk onderbouwde tentoonstelling fictie van realiteit te scheiden.
Het wetenschappelijk uitgangspunt van de expo is cruciaal. Rossella Rea, directeur van de Colosseumsite in Rome en een autoriteit op het vlak van gladiatorenspelen en amfitheaters, nam de wetenschappelijke leiding van de tentoonstelling op zich. Haar aanstelling als curator was ook een voorwaarde om enkele originele stukken naar Tongeren te krijgen. Daarnaast ondersteunden de Italiaanse cultuurorganisatie Expona en een Italiaanse tentoonstellingsmaker de research en opbouw.
De samenwerking tussen de diverse actoren heeft zijn vruchten afgeworpen. Alle aspecten van de expo steunen op feiten en bewijzen. Rode draad doorheen het geheel zijn de interventies van Rossella Rea, die op cruciale plaatsen in de expo opduikt op vaste schermen. De filmpjes zijn telkens opgenomen op een hedendaagse locatie die verband houdt met het onderwerp en bieden meer uitleg over een bepaald aspect van de expo.
Het eerste echte gladiatorengevecht in Rome dateert van 264 v.Chr., maar het fenomeen blijkt ook zijn oorsprong te vinden in de Myceense cultuur. Homerus beschreef bijvoorbeeld een voorloper van gladiatorenoptredens bij begrafenisplechtigheden. De Romeinen haalden hun inspiratie eveneens bij de jachtpartijen die ze als lokaal gebruik aantroffen bij de verovering van delen van Afrika, rond 200 v.Chr. Sindsdien vormden zich in Rome en in andere steden in het groeiende Rijk spektakels met een mengeling van jachtpartijen, executies van misdadigers en gladiatorengevechten. De expo beschrijft de wisselende inhoud ervan tijdens de periode van de Romeinse Republiek, het Romeinse Keizerrijk en het verval van het gebruik in latere eeuwen.
Belangrijk pluspunt van de expo is ongetwijfeld de focus op de achtergrond van de gladiatoren: hun afkomst, hun opleiding in speciale trainingskampen en hun geloofsovertuigingen. De gladiatoren hadden als het ware hun eigen manager die hen verhuurde voor de spelen. Originele stukken met taferelen van gevechten, vaak afkomstig uit het Colosseum in Rome, verduidelijken deze aspecten. De uitrusting van de gladiatoren, hun indeling in bepaalde typen, van Samnis tot Thraex, en de rituelen die zich afspeelden aan de vooravond van het dagvullende spektakel, vormen een apart onderdeel. Dit deel wordt ook geïllustreerd met levensechte poppen, zowel van gladiatoren als van wilde dieren.
Een ander hoofdstuk van de expo behandelt de geschiedenis van het Colosseum. Alle aspecten rond bouw, indeling, functie en prestige komen aan bod. Nog belangrijker is echter dat het Colosseum een typevoorbeeld is van een openbaar gebouw dat men vooral in het West-Romeinse Rijk zag opduiken: het amfitheater. De verspreiding ervan in zijn diverse vormen wordt audiovisueel heel aanschouwelijk gemaakt met behulp van een kaart en video’s. In het oostelijke deel van het Rijk behield men een voorkeur voor wagenrenbanen. Er wordt vermoed dat ook Tongeren over een dergelijk amfitheater beschikt heeft… alleen zijn de restanten ervan nog niet opgedoken.
Alle delen van de expo komen vervolgens mooi samen in een gedetailleerde beschrijving van de drie delen van een uitgebreid spektakel: de jachtpartijen met wilde dieren, de executies van misdadigers en de gladiatorengevechten. Bijzonder interessant is de donkere ruimte waarin voorbeelden van de uitrusting van gladiatoren getoond worden. Hier is de geschiedschrijving schatplichtig aan de uitbarsting van de Vesuvius in 79 n.Chr. In de baai van Napels was immers een gladiatorenschool gevestigd en veel wapens bleven eeuwig bewaard onder stof en as.
De expo zet volledig in op het audiovisueel voorstellen van het onderwerp via de modernste technieken. De wetenschappelijke onderbouw ervan helpt stereotiepe voorstellingen uit film- en stripwereld naar de prullenmand te verwijzen, terwijl de toenmalige realiteit zo correct mogelijk ingeschat wordt. Er is veel aandacht voor de diversiteit van de gladiatorenspelen doorheen het Romeinse Rijk. Het fenomeen wordt bovendien in zijn context geplaatst. Daarbij wordt duidelijk dat het enkel kon ontstaan in een maatschappij zoals de Romeinse, met haar aandacht voor ijzeren discipline, moed en zelfopoffering.
Gladiatoren – Helden van het Colosseum loopt nog tot 3 april 2016 in het Gallo-Romeins Museum in Tongeren
.
