Toen in 1999 The Phantom Menace uitkwam, werd de algemene teleurstelling mooi samengevat in de vaak gehoorde one-liner dat “eender welke Star Wars-nerd betere fanfictie had kunnen schrijven” dan de incoherente bende die George Lucas er van had gemaakt. Vreemd genoeg blijkt die gedachte nu, nog eens een dikke 15 jaar later, ook ongeveer de modus operandi te zijn geweest van het creatieve team achter The Force Awakens. Deze reanimatie van de franchise voelt aan als het resultaat van een lange brainstorm tussen fanboys, die zorgvuldig hebben opgelijst wat er allemaal werkte aan de originele trilogie en wat er niét werkte aan de prequels.
Er valt iets te zeggen voor die aanpak: The Force Awakens is een crowdpleaser extraodinaire, die doelbewust de zure smaak van de recentste drie films wil wegspoelen met old school-charme en daar voor een groot deel ook in slaagt. Maar tegelijk is het een film zonder eigen smoel – een checklist van plotelementen die (weliswaar met schwung) wordt afgewerkt, eerder dan echte cinema die op eigen benen kan staan.
Iets vertellen over de plot is moeilijk zonder het risico te lopen te veel te verklappen en levend gevild te worden, maar laat ons een voorzichtige poging wagen: een dertigtal jaar na de gebeurtenissen in Return of the Jedi is er een nieuwe boosaardige organisatie opgestaan die de Intergalactische Republiek wil omverwerpen om een dictatuur van The Dark Side te installeren: The First Order. Finn (John Boyega) is een gedeserteerde Stormtrooper die samen met de mysterieuze jonge vrouw Rey (Daisy Ridley) op zoek gaat naar het verzet, dat (uiteraard) geleid wordt door Princess Leia (Carrie Fisher). Zij komen in het bezit van BB-8, een droid die functioneert als de R2-D2 van dienst en die informatie bevat over de locatie van Luke Skywalker – de laatste Jedi, die eigenlijk onmisbaar is om The First Order te verslaan. Maar in de tussentijd bouwt The First Order een soort “Death Star maal duizend” die eerst vernietigd moet worden, want het is een Star Wars-film en dat hoort er nu eenmaal bij.
The Force Awakens is op de wereld losgelaten met wellicht de meest agressieve marketingcampagne sinds de Anschlüss. Een campagne overigens, die zelden kritisch werd benaderd door de pers, die het spel vrolijk meespeelde en zichzelf de facto liet omvormen tot een deel van het promotionele apparaat. Doch dit terzijde. Point being: het is moeilijk om objectief te oordelen over een film die zo ostentatief door je strot wordt geramd dat je het hele fenomeen eigenlijk al beu bent nog voordat je hem hebt gezien. Aangezien Disney blijkbaar van plan is om voor de voorzienbare toekomst zo goed als elk jaar een Star Wars-avontuur in de zalen te brengen, is het ook maar de vraag hoe lang het zal duren voordat mensen die eindeloze marketing beu zijn en er een Marvel-achtig punt van verzadiging optreedt. Maar goed, dat zal nog wel minstens een jaartje of vijf duren.
Anyway, de film dan maar. Voor een groot deel is het waar wat iedereen zegt: The Force Awakens is inderdaad een leuke rollercoaster-rit, die heeft geleerd van zowel het succes van de originele trilogie, als van de fouten van de prequels. De plot is min of meer een herwerkte versie van die van A New Hope: opnieuw zit er belangrijke informatie vast in een droid, die er alleen uit gehaald kan worden door de rebellen te zoeken. Opnieuw ontdekt een jong hoofdpersonage dat ze The Force kan gebruiken, opnieuw wordt er een slechterik in een zwart masker geïntroduceerd, opnieuw moet er soort Death Star vernietigd worden. “Maak je vooral niet ongerust,” lijkt J.J. Abrams constant tegen zijn publiek te willen zeggen, “wij willen de eerste trilogie opnieuw tot leven wekken, terwijl George Lucas thuis zijn centjes aan het tellen is”. Waarvan akte, en het verhaal is inderdaad een stuk sterker dan de saaie, overgecompliceerde rotzooi van The Phantom Menace en consoorten (een handelsblokkade, George? Echt?). Maar eigenheid? Originaliteit? Nee, daarvoor moet je hier niet aankloppen.
Wat je wél krijgt, is een opvallend sterk gevoel voor humor, enkele scènes van oprechte pathos en uiteraard erg veel nostalgie. Klassieke regeltjes dialoog (“Ive got a bad feeling about this”) maken hun intrede, Han Solo (Harrison Ford) en Chewbacca hebben nog geen greintje van hun charme verloren en dammit, het moment waarop de Millennium Falcon voor het eerst weer vliegt, zorgt oprecht voor kippenvel. Ook de jongere generatie doet het goed. Daisy Ridley en John Boyega dreigen niet snel Oscars te winnen voor hun vertolkingen hier en hun personages zullen nog moeten groeien in de volgende afleveringen, maar ze doen absoluut wat ze moeten doen. Er is al veel inkt gevloeid over het feit dat een jonge vrouw eens niét de damsell in distress moet spelen, maar juist het sterkste personage uit de film mag zijn, terwijl een zwarte acteur gepositioneerd wordt als de mannelijke lead van de nieuwe serie. Heel mooi natuurlijk, maar zo nieuw is dat niet: Princess Leia was destijds ook al een sterke vrouw, en bovendien heeft het succes van films als The Hunger Games recent zeer duidelijk gemaakt dat de filmmarkt wel klaar is voor een heldin op tijd en stond.
J.J. Abrams drukt nergens een individuele stempel op de film – daarvoor was het format wellicht te strak beregeld – maar hij is een bekwame actieregisseur, die tempo combineert met een heldere filmgrammatica. Hij maakt overigens een uitstekende keuze door niet digitaal, maar op ouderwetse 35 millimeter film te draaien, en praktische effecten te gebruiken waar mogelijk, met enkel CGI waar het echt niet anders kon. Die doelbewust klassieke aanpak maakt de obligate 3D-conversie dan ook dubbel cynisch en overbodig. Zelf zagen we de film in 2D, en dat waren ruim voldoende dimensies. Dat de helderheid en de kleuren mooi bewaard bleven, was meegenomen.
Dus ja, het is allemaal waar: The Force Awakens is een plezierige avonturenfilm. Ga kijken, je zult jezelf amuseren. Maar laat het ook duidelijk zijn: dit blijft franchise-cinema, gemaakt door een Hollywood-comité. Conventioneel, veilig, gemaakt met de checklist in de hand en uiteindelijk verstoken van een eigen identiteit. Is dat erg? Misschien niet, maar de eindeloze superlatieven die al werden bovengehaald, mogen ook wel wat gerelativeerd worden. We hebben dit jaar al betere actiecinema gezien, inclusief Mad Max: Fury Road en Mission: Impossible – Rogue Nation. Maar goed, de film is in ieder geval niet zo erg als de eindeloze, opdringerige promo waar we maar niet aan kunnen ontsnappen. Zoveel is zeker.
