De overzichtstentoonstelling van de Zweedse Klara Lidén – haar eerste in België – toont met recente werken de voornaamste inspiratiebronnen en thematieken van de kunstenares. Grofweg kunnen we deze opsplitsen in twee luiken. Enerzijds de grootstad met bijhorende vormen en materialen, anderzijds het doorbreken van de eigen comfortzone.
Dit laatste aspect toont zich voornamelijk in de videowerken. Zo zijn er “Untitled [Schöne Aussicht]” en “Untitled [Toujours être ailleurs]”, een tweeluik waarin de kunstenares zich vastklampt aan respectievelijk een zuil van een gebouw en een lantaarnpaal. Wat eerst opvalt, is de alledaagsheid van het tafereel: auto’s die voorbijrazen, hier en daar een eenzame passant. Door de verticaliteit op te zoeken, onttrekt Lidén zich als het ware uit die wereld: uit de sleur, de imperatief tot vooruitgang en de automatismen van de gewoonte. Als een aapje omhelst ze haar onbuigzame liaan, terwijl ze tergend langzaam maar onverbiddelijk weer naar beneden zakt.
Een andere interessante video maakte Lidén voor Manifesta 10 in 2014. In “Warm-up” laat ze zich filmen tijdens het participeren aan een opwarming van het Hermitageballet. Met vastberaden hyper-gefocuste blik probeert ze de gracieuze bewegingen van de doorwinterde ballerina’s te volgen. In eerste instantie houdt ze nog goed stand, maar vanzelfsprekend bouwt de moeilijkheidsgraad van de danspassen op. En daarmee stijgt ook het Buster Keaton-gehalte van de kunstenares. Na de hilariteit en plaatsvervangende schaamte, dringt zich echter een andere gedachte op. De echte danseressen voeren hun oefeningen uit als quasi-plastic robots. Dit is hun dagelijkse sleur. Hoe gespecialiseerd en complex de uitvoering van hun ’taak’ ook is, voor hen zijn dit automatismen geworden. Het is pas via de gênante interventie van het lichaam van Lidén, dat we ons bewust worden van het feit dat we aan alles kunnen wennen, als we het maar vaak genoeg doen. De magische wereld vol fluffy rookwolken en opbollende tutu’s die het klassieke ballet dient op te roepen, is voor de makers ervan gewoon dagelijkse kost – een gedachte die zowel desillusionerend als hoopvol kan zijn.
Zoals gezegd, focust Klara Lidén eveneens sterk op de stedelijke omgeving (een interesseveld dat deels voortkomt uit haar opleiding tot architect). In de traditie van de objet trouvé plaatst ze in WIELS een vijftal vuilnisbakken uit verschillende grootsteden rechtstreeks in de expositieruimte. Anders dan bij Marcel Duchamp dient deze werkwijze niet om de aloude discussie over ‘wat kunst is’ te heropenen. Lidén ziet deze voorwerpen als dragers van de identiteit van een stad, in hun vormgeving maar ook door eventuele achtergelaten sporen van bewoners, zoals graffiti. Na het verlaten van deze expo, had ik onderweg naar het station alvast veel meer aandacht voor niet alleen vuilnisbakken, maar tevens voor lantaarnpalen, bus- of tramhaltes, zitbankjes, etc.
Ook de affiches die in ontelbare lagen aan stadsgevels en borden bevestigd worden, springen plots meer in het oog. Dit is het resultaat van het zien van de nog aangroeiende serie “Poster Paintings”. ’s Nachts trekt Lidén in haar thuisstad Berlijn rond om posters van de muren te trekken. Deze worden in stapels op elkaar gelijmd. De toplaag wordt afgewerkt met een volledig wit blad. Associaties met het (Russisch) constructivisme – het streven naar het monochroom – en dadaïstische collages (bijvoorbeeld Kurt Schwitters’ “Merzbau”) zijn hier zeker op hun plaats. Meer nog doen de uitstulpende afficheranden denken aan dramatische, sculpturale schilderijkaders uit de Barok. De wereld is een schouwtoneel, en wij zijn allemaal acteurs. Of hoe we met z’n allen het witte blad dat de stad is, beschrijven en vormgeven door onze dagelijkse bezigheden en verplaatsingen.
Deze tot nog toe relatief onbekende kunstenares zal zeker verrassen met haar humoristische visie op de wereld – met hier en daar een kritisch kantje – en vooral met haar durf om zichzelf zonder schroom in beeld te brengen in haar werken. Dit kleine overzicht van het oeuvre van Klara Lidén is dus een bezoekje waard; al is het maar om de sleur van het alledaagse te doorbreken en met een nieuwe blik naar onze omgeving en bezigheden te kijken.
Klara Lidén. Battement Battu loopt nog tot 10 januari 2016 in WIELS, Brussel.
