Met Schwind Foundation. Retrospectieve Jean Schwind gaat S.M.A.K., Gent op zoek naar het absurde in de mens. De tentoonstelling verzamelt pastiches, assemblages, video, etc. van de hand van Jean Schwind en koppelt tekst en autopublicaties aan zijn kunstwerken.
De focus van de tentoonstelling ligt op de enige Belgische appropriation artist: Jean Warie. Ofwel Jean Schwind, zoals hij zijn alter ego doopte. Schwinds oeuvre staat voor brutaliteit, satire en anti-kunst. Hij gaat aan het werk met de aura van onaantastbaarheid die rond Kunst met een grote K hangt en de bijhorende status van de kunstenaar als genie. Zo kondigde Warie in 1976 de dood van Schwind aan, terwijl de kunstenaar zelf pas in 1985 zou sterven. Al snel wordt duidelijk dat dit geen doorsnee artiest is die zich laat vatten in een klassieke retrospectieve.
De tentoonstelling, die in een lichtjes te kleine ruimte is ondergebracht, werd tamelijk schools opgevat en opent met een lage, glazen vitrine vol documenten, al dan niet van de hand van de kunstenaar. Het gaat om eigendomsaktes van kunstwerken, cryptische beschrijvingen van artefacten en flarden persoonsbeschrijving van het alter ego Schwind. Hoewel het een boeiende insteek is en geen onbelangrijke informatie bevat — de kunstenaar zag zijn personage als deel van het eigenlijke kunstwerk — is men geneigd grote delen tekst over te slaan. Het neemt in verhouding te veel tijd in beslag om letterlijk alle documenten te bekijken. Hetzelfde gebeurt met de zaaltekst, die uitsluitend vertelt over de Warie/Schwind verhouding en nergens dieper ingaat op concrete werken.
De schamele interviews met de artiest, die verderop in de tentoonstelling worden getoond, hadden hierbij een welkome afwisseling kunnen zijn. Ze schetsen een beeld van een exentriek figuur dat zonder grote woorden of beloftes, maar op een erg bevattelijke manier over zijn werk spreekt. Jammer genoeg is langer dan drie minuten naar de documentaires kijken een echte opgave. Het scherm is te klein, het geluid staat te stil, de muren lijken op je af te komen en voor je het weet, loop je door. Hierbij kom nog dat de kijkers ongewild de lichtstraal van de diaprojector ernaast blokkeren en de werken “Fifty Appropriations” en “Thirty Other Appropriations” zo verloren gaan.
Op hooguit twee of drie stuks na, bevinden alle non-tekstuele kunstwerken zich in een tweede ruimte. Helaas getuigt de ordening van kunstwerken ook hier van weinig fantasie. Een prachtig sarcastisch werk als “Wrapping — Hommage to Christo”, waarbij een ongedefinieerd object werd ingepakt en tentoongesteld, wordt gereduceerd tot een hoopje plastic achter glas. Dit heeft ongetwijfeld te maken met het gebrek aan duiding doorheen de tentoonstelling. Nergens wordt het oorspronkelijke werk van inspiratie vermeld of wordt extra uitleg gegeven. Er wordt gegoocheld met termen als ‘pastiche’ en ‘appropriation’ zonder deze begrippen verder te verklaren en kaderen. “Wrapping” zal hierdoor allicht niet voldoende belletjes doen rinkelen bij de toevallige passant die onvertrouwd is met “Wrapped Reichstag” van Christo. Hetzelfde geldt voor de andere pastiches, ofwel kritische nabootsingen, van onder meer Yves Klein, Gerhard Richter en Jean Dubuffet. Voor een retrospectieve die de kijker een beeld wil schetsen van Schwinds oeuvre is dit een groot gemis.
Het moment waarop je de exporuimte binnenkomt, is beslissend. Het is het moment waarop je verliefd wordt op het geks dat uit zeven jaar Schwind is voortgekomen of het moment waarop je je weer omdraait en naar buiten loopt. Geïnformeerde toeschouwers die tegen de doorstroom durven in te gaan en hun eigen parcours zoeken doorheen de expo zullen aangenaam verrast worden door Schwinds excentrieke blik op de realiteit en de kleurrijke verbeelding daarvan. Ondanks de conventionele en fantasieloze opstelling blijken de stukken uit de “Schwind Foundation” het zeker wel waard om vanonder het spreekwoordelijke stof te zijn gehaald.
Schwind Foundation. Retrospectieve Jean Schwind loopt nog tot en met 11 januari in S.M.A.K., Gent.
