Als aanvulling op de grotere tentoonstelling Woman. The Feminist Avant-Garde of the 1970s en in het kader van Summer of Photography 2014 toont Bozar hedendaagse werken rond gender van onder meer Afrikaanse en Caraïbische kunstenaressen.
De expo gaat origineel van start met een introductievideo, waarin curator Christine Eyene uitlegt dat de voorgestelde werken meestal draaien rond de stereotiepe behandeling van het niet-westerse lichaam. De eerste zaal is meteen de meest esthetische van de expo. De zwart-witfoto’s van Angèle Étoundi Essamba zijn erg klassiek, maar hun heldere boodschap gaat niet verloren. Door een stereotype visueel uit te vergroten, vraagt Essamba een reflectie op de westerse blik. In diezelfde zaal hangt het werk van wellicht de bekendste kunstenares op deze expo: Zanele Muholi. Zij verwierf relatief grote bekendheid in Europa met haar portretten van zwarte lesbische koppels. Ook in Bozar zijn enkele van deze koppels te zien. “Zinzi en Tozama” stralen bijvoorbeeld een diepe liefde uit, die de bezoeker tot in het hart kan raken.
Aan de ingang hangt een bordje met een waarschuwing voor gevoelige kijkers. Aanvankelijk lijkt dit een overdreven maatregel, maar dat is het niet. Sommige werken zijn ronduit schokkend, en dreigen daardoor hun geloofwaardigheid te verliezen. Zo bewijst een man die met een ongelovige gniffel de video van Celia Ferreira achter zich laat. “The Place of Blood” begint met het verknippen van niet nader gedetermineerde teksten en eindigt met de kunstenares die, verkleed als man, masturbeert tussen de snippers. Bij wijze van spectaculaire eindnoot worden haar geslachtsdeel en buik bedekt door een plas bloed. Dit werk blijft hangen, dat is zeker, maar de betekenis is zoek. Ato Malinda maakt met “Prison Sex I” ook een schokkende video, maar haar thema, besnijdenis, is veel urgenter. Het werk bezit bovendien een subtiliteit die bij Ferreira ontbreekt. In “Prison Sex I” wordt de besnijdenis metaforisch voorgesteld. Een vrouw houdt tussen haar benen een verpakt cadeau, dat door een andere vrouw wordt opengesneden. De bewegende beelden worden afgewisseld met het beeld van een schilderij, dat een zwarte vrouw met een cadeau tussen haar benen voorstelt. Is de video gebaseerd op een schilderij door een slachtoffer van besnijdenis? Deze vraag blijft onbeantwoord, maar loutere suggestie maakt de video diepgaander.
De vijf thema’s waarin de expo is onderverdeeld lijken volkomen irrelevant, aangezien ze in het parcours door elkaar lopen en het dus nooit zeker is bij welk thema een werk hoort. Het thema ‘De gekkin op zolder’ verwijst echter naar een specifiek werk. Hélène Amouzou maakte een reeks zelfportretten tijdens een periode van sociaal isolement op haar zolder. Op sommige beelden is ze naakt, op andere gekleed. Sommige beelden zijn vaag en op nog andere beelden is ze volledig afwezig. De foto’s zijn sublieme getuigen van een mystieke zoektocht naar het zelf, voorbij sekse, huidskleur, ruimte en tijd. De video “Mad Woman” van Mwangi Hutter onderzoekt ook de diepste identiteit van de mens en balanceert op de grens tussen lichaam en psyche. Ook hier is de vraag naar gender ondergeschikt aan de bredere vraag naar identiteit en mens-zijn.
Enkele werken getuigen van de weg naar solidariteit die reeds afgelegd is, zoals “Goodbye Rosa” (een verwijzing naar Rosa Parks) en het archief van de University of Central Lancashire, hier getoond onder de titel “Making History Visible”. Toch bewijzen de meeste kunstwerken in deze tentoonstelling dat de strijd nog lang niet gestreden is. Maar hoewel een expo als deze voor die strijd relevant en nodig is, is het niet dankzij de aparte presentatie van kunstenaars met een donkere huidskleur dat vooroordelen zullen verdwijnen. Bovendien is enkel werk van vrouwelijke kunstenaars te zien. Ook mannen kunnen feministische kunst maken. De idee dat gender enkel om vrouwen draait, is een groot misverstand. Zo blijven taboes zoals mannenverkrachting eeuwig onderbelicht, hoewel dat perfect in de lijn van deze tentoonstelling zou liggen. De expo waarschuwt voor een schokkende inhoud, maar is in haar confronterende opzet misschien toch nog te aarzelend.
Where We’re At! Other Voices on Gender loopt nog tot 31 augustus 2014 in Bozar, Brussel.
