Foto’s, schilderijen, installaties en videokunst van twintig hedendaagse Griekse kunstenaars. Een honderdtal historische werken en artefacten uit zes verschillende beschavingen. Een land dat het lef heeft om zich via haar cultuur terug op de kaart te zetten. Dat zijn de ingrediënten van een tentoonstelling rond de rijke Griekse cultuur en beschaving door de eeuwen heen.
Drie maanden, meer lag er niet tussen het aanbod van Bozar om een tentoonstelling rond Griekenland te huisvesten en de onverwachte goedkeuring door de Griekse regering van de nodige financiële middelen. Rekening houdend met die korte termijn voor opbouw en research, is het voor de organisatoren ongetwijfeld verleidelijk geweest om terug te vallen op de traditionele thema’s en items van de Griekse cultuur en beschaving zoals we die kennen uit schoolboeken en algemene naslagwerken. Nochtans hebben de curatoren, al dan niet onder invloed van de actuele economische situatie, er net voor gekozen om af te wijken van de prentjeskaartromantiek die onomstotelijk verbonden is met de veelvoorkomende vakanties en schoolreizen naar Griekenland.
De intentie van de tentoonstelling is de eeuwenlange nauwe band tussen de Grieken en de Middellandse Zee te tonen. Daarvoor werkt de expositie rond zeven thema’s die de band moeten illustreren. Daarbij vermijdt de tentoonstelling de grote verwezenlijkingen uit de zes Griekse beschavingsvormen, die als raamwerk dienen voor de expo, centraal te stellen. Bij ieder van de zeven thema’s wordt er handig een band gelegd tussen werken van hedendaagse Griekse kunstenaars en het glorieuze verleden, haast alsof de organisatoren de tentoonstelling nodig hebben om te geloven dat Griekenland op cultureel gebied toch niet in het jaar Nul beland is, ondanks de huidige economische malaise.
Wanneer de tentoonstellingszalen van het eerste thema “Genese” zich openen, wordt meteen duidelijk dat de expo zich hoedt voor het verheerlijken van de glorieuze periode uit de Griekse filosofie waarin de Presocratische filosofen zich over het ontstaan van de kosmos bogen. De artefacten uit de corresponderende beschaving worden immers getransponeerd naar werken van hedendaagse Griekse kunstenaars die inzoomen op thema’s zoals milieuvervuiling, de waterproblematiek of de illegale migratie over zee. De tentoonstelling bereikt zo inderdaad haar doel door de nauwe band tussen de Grieken en de zee aan te tonen, maar ze doet dat niet enkel door in het verleden en in de verheerlijking ervan te blijven hangen, ze gaat zelfs nauwelijks een controversieel thema uit de weg.
De opstelling van de tentoonstelling zelf refereert weliswaar op het grondplan aan de ingang aan de zeven thema’s, toch mag dat niet als een afgesloten geheel opgevat worden. Meerdere thema’s lopen vlot in elkaar over. Soms is de overlapping zo subtiel dat de aankondiging van een volgend thema niet eens opvalt. Minder positief is dat onder meer de historische artefacten uit de Cycladische beschaving van meer dan 3000 voor onze tijdrekening in het thema rond “ecologieën”, verrassend dicht op elkaar staan in nauwe gangen, soms zelfs onbeschermd door vitrinekasten. Eveneens is hier en daar de bewegwijzering niet ideaal en is er een doodlopende gang waar die vermeden kon worden. Een ander nadeel zijn de vaak eentalig Griekse aanduidingen van oude artefacten. Blijkbaar is een cursus Nieuwgrieks een voorwaarde die de curatoren aan de bezoekers stellen. De afwisseling in de tentoonstelling tussen eeuwenoude kunstwerken uit de zes beschavingen onderling komt echter zeer verfrissend over, en het houdt in ieder geval de aandacht vast.
Bovenal zet deze tentoonstelling op een subtiele manier aan tot nadenken over actuele thema’s. Door de eeuwen heen werkten kunstenaars op essentieel dezelfde wijze. Wanneer in het thema rond “Odyssee” uitgepakt wordt met eeuwenoude Griekse kunstwerken, dan vult dezelfde gang zich met hedendaagse foto’s rond de gevolgen van illegale migratie. De expo bereikt zo haar doel en toont de eeuwige band aan tussen de Grieken en de Middellandse Zee. Het middel daarvoor is de metafoor: de Griekse mythen die vaak aan de oorsprong lagen van deze kunstwerken uit verre tijden werden immers eerst als verhalen opgetekend en konden enkel maar ontstaan doordat Grieken toen rond thema’s zoals inwijkelingen uit andere landen nadachten en hun eigen helden naar deze verre streken stuurden.
De tentoonstelling vindt haar sterkte in de kracht van haar universele verhaallijnen en is uniek omwille van haar verscheidenheid aan kunstwerken. Ze vormt een metafoor voor een land dat ook op cultureel gebied bleef doorwerken en nog lang niet van de aardbodem verdwenen is.
Nautilus. Navigating Greece loopt nog tot tot 27 april 2014 in BOZAR, Brussel. Open iedere dag van dinsdag tot zaterdag van 10 uur tot 18 uur, donderdag van 10 uur tot 21 uur. Gesloten op maandag.
