Lord Byrons wereldberoemde Don Juan is geen tragisch dichtwerk waarin de grote existentiële thema’s aan bod komen. Met zijn scherpe humor en virtuoos-bruisende taal is de epische satire wel nog steeds een rollercoaster die veel lezers overtuigt. Voor het eerst en op schitterende wijze is dit werk nu in het Nederlands vertaald. Verplichte kost voor veellezers.
Uitgeverij Athenaeum pakt in haar prestigieuze Perpetua-reeks niet alleen uit met de verzorgde heruitgave van grote literaire meesterwerken, ze zorgt ook voor belangrijke primeurs. Denk maar aan de poëzievertalingen van Heinrich Heine of Federico Garcia Lorca, of nieuwe prozazettingen van moeilijke vertalerswerken zoals Mevrouw Dalloway van Virginia Woolf of Ulixes van James Joyce. Dat de eerste vertaling sinds bijna twee eeuwen van Lord Byrons Don Juan nu dus ook in deze reeks verschijnt, is geen toeval. Vertaler van dienst is Ike Cialona, reeds in de Perpetua-reeks aanwezig voor haar werk aan De Goddelijke komedie van Dante Alighieri en Orlando Furioso van Ludovico Ariosto. Haar vertrouwdheid met Byron is een voldongen feit na haar briljante vertaling van diens vroegere epische gedicht De omzwervingen van jonker Harold.
Het leven van Lord Byron bevat bijna nog meer dramatiek dan zijn gedichten. De chronologie achteraan in het boek leest dan ook als een miniroman. Vanaf de vaderloze jeugd en briljante studiejaren tot het grote literaire succes in eigen land om vervolgens sociaal uitgesloten te worden in het vroeg 19e-eeuwse Engeland met zijn taboes en roddels. Dit is het moment waarop Byron vertrekt op reis om niet meer terug te keren. Het is tijdens een verblijf in Venetië in 1818 dat Byron aan Don Juan begint te werken. De eerste twee canto’s worden anoniem gepubliceerd en veroorzaken al direct ophef in eigen land. De rest van de in totaal zestien zangen werd in afleveringen gepubliceerd. Als Byron op 36-jarige leeftijd sterft, heeft hij nog allerhande plannen voor zijn titelheld. Getuige daarvan verschillende brieven aan zijn uitgever. Tot het einde van zijn leven bleef de schrijver werken aan zijn epische vertelling die dus onvoltooid zal blijven. We moeten het doen met de delen die we hebben, maar die zijn fantastisch genoeg.
Een eigen leven vol intrige en liefdesverhoudingen kan niet anders dan gediend hebben als inspiratiebron. Peter Verstegen, die een verfijnd nawoord schreef bij het boek, ziet Don Juan in die zin als een openbaar egodocument. In tegenstelling tot de schrijver is de titelheld echter geen vrouwenverslinder: hij laat zich eerder makkelijk door vrouwen verleiden. Dit idee van de initiatiefnemende vrouw met eigen lustgevoelens wekte in de conservatieve kringen verontwaardiging op. De figuur van Don Juan zelf, is een Byron-held zoals we die ook al in Harold zagen: romantisch in zijn zin voor melancholie, maar ook vurige passie, getuigend van institutionele afkeer gekoppeld aan een grote vrijheidsdrang. Rebels en dapper, ook mededogend en nobel, zonder heel diepe psychologische uitwerking. Het zijn dan ook vooral de meta-elementen van maatschappijkritiek, (spottende) humor en vitaliteit die het boek zo aangenaam maken om te lezen en niet het verhaal an sich. In die zin kan Byron de vergelijking niet doorstaan met Shakespeare of Milton.
In 2006 was Ike Cialona winnaar van de Vertaalprijs van het Fonds voor de Letteren en dat zal niemand verbazen die in de splinternieuwe Don Juan begint te lezen. De regels sprankelen gewoonweg en er zit een stuwende vaart in de tekst. Het rijm is bijzonder spitsvondig bewaard, zonder al te veel toegiften in het vocabularium. Fantastisch genoeg voorziet Ike Cialona ook in een ruim en erudiet notenapparaat, dat context verleent waar nodig, zonder ooit academisch te worden. Deze Perpetua-uitgave ontsluit Lord Byrons Don Juan nu dus op de meest complete wijze voor de Nederlandse lezer. Laat ze u inspireren.
