Sinds Asghar Farhadi twee jaar geleden voor de ogen van Michaël Roskam en zijn Rundskop-aanhangers de Oscar voor Beste Buitenlandse Film mee naar huis nam, is de man op minder dan geen tijd een household name geworden in het filmmilieu van de meerwaardezoeker. De reputatie van A Separation, zijn prijsbeest van twee jaar geleden, is sinds de release ervan alleen maar gegroeid en Farhadi besloot het ijzer te smeden toen het heet was: hij verhuisde van Iran naar Frankrijk en draaide er een film die in grote lijnen verder borduurt op de thematiek van zijn doorbraakfilm om er hoge ogen mee te gooien op het Filmfestival van Cannes. Le Passé greep uiteindelijk naast de Gouden Palm – voor de release van winnaar La Vie d’Adèle is het nog wachten tot het najaar – maar hoofdrolspeelster Bérénice Bejo ging wel met de Prijs voor Beste Actrice lopen en de lovende kritieken lopen inmiddels weer gestaag binnen. Le Passé is met andere woorden goed bezig om een even straffe reputatie als zijn voorganger uit te bouwen, en het is verdorie nog terecht ook.
Bejo (de female lead uit The Artist) speelt Marie, een vrouw die haar ex-man, de Iraniër Ahmad (Ali Mosaffa) van de luchthaven gaat halen zodat ze na vier jaar eindelijk hun echtscheiding juridisch kunnen afhandelen. De thuissituatie loopt echter niet op wieltjes – Marie is inmiddels opnieuw verloofd met Samir (Tahar Rahim), een halve weduwnaar wiens vrouw al acht maanden in coma ligt na een zelfmoordpoging, en het nieuw samengestelde gezinnetje leeft in een aftands huisje in een voorstad van Parijs, waar de spanningen al eens hoog durven oplopen: Samirs koppige zoontje Fouad (Elyes Aguis) kan zich moeilijk aanpassen aan de situatie, en Marie’s oudste, puberende dochter Lucie (Pauline Burlet is er eentje om in de gaten te houden) loopt voortdurend weg van huis. De komst van Ahmad zou een einde moeten maken aan de ballast die Marie met zich meesleurt – haar verleden, weet je wel – maar maakt de dingen alleen maar moeilijker.
Le Passé sluit zeker op het eerste zicht dus nauw aan bij een problematiek die A Separation al behandelde, maar ditmaal kadert Farhadi die situatie veel minder in een specifieke maatschappelijke context, om zich nog meer te kunnen focussen op het wel en vooral het wee van zijn personages. Voor de hand liggende problemen rond de afkomst van de personages – uiteindelijk zijn zowel Ahmad als Samir van allochtone origine – worden beperkt tot de legale situatie van een werkneemster van Samir, en zelfs in die context wordt dat thema maar heel terloops aangeraakt; en echtscheidingen op zich zijn nauwelijks nog opmerkelijk in Frankrijk, terwijl dat in het Iran uit A Separation helemaal anders lag. Geen paniek echter, want de sociaalkritische ondertoon maakt plaats voor des te meer tragiek.
Niet dat Farhadi opeens een man van de grote gebaren is geworden, integendeel: zijn scenario is nog steeds zo realistisch dat het haast tastbaar wordt, en wij vermoeden dat je maar vijf minuten om je heen moet kijken in eender welke Franse voorstad om een Marie of een Samir te ontmoeten. Maar toch, toch hangt er iets door en door tragisch rond al die personages en rond alles wat ze doen. Le Passé vertelt eigenlijk het verhaal van een aantal mensen die het best mogelijke voor zichzelf maar ook voor elkaar willen, maar voortdurend de verkeerde beslissingen nemen. Elk personage in Farhadi’s wereld, zonder uitzondering, wordt zo beknot door zichzelf en door zijn of haar omgeving, dat ze in hun verwoede pogingen om gelukkig te zijn en anderen gelukkig te maken de zaken alleen maar moeilijker maken.
Neem nu Marie: ze zit inmiddels aan haar vierde man, omdat ze na het vertrek van haar vorige echtgenoot een leegte moet opvullen, in haar leven en dat van haar kinderen, maar die man brengt zelf ook een hoop problemen mee, en uiteindelijk heeft alles een averechts effect. Hetzelfde met de manier waarop ze met haar dochter omgaat: al wat ze wil is dat zij en haar dochter weer samen kunnen leven, maar in al haar pogingen om met Lucie te praten duwt ze haar steeds verder weg. En dan is er nog Ahmad: hij komt helemaal van Teheran naar Frankrijk om een periode in Marie’s leven af te sluiten, maar bemoeilijkt willens nillens de start van haar nieuwe leven, en wanneer hij de hele situatie tussen Lucie en haar moeder tracht uit te praten, brengt dat ook weer nieuwe problemen zich mee.
Het is jammer genoeg wel in het personage van Ahmad dat de film een beetje knelt: rond hem hangt een onbevangenheid die hem niet altijd even geloofwaardig maakt en al eens durft vloeken met de in de harde realiteit gegronde leefwereld van de rest van de personages. Hij fungeert lange tijd dan ook eerder als een katalysator die buiten de hele situatie staat, en krijgt pas naar het einde van de film toe meer diepgang en betrokkenheid bij de eigenlijke plot. De cast is nochtans feilloos: je ziet haast nooit iemand acteren, en naast een zoals altijd uiterst degelijke Tahar Rahim draagt Bérénice Bejo een groot deel van de film.
Net zoals in A Separation geeft Asghar Farhadi ook voldoende ruimte aan zijn acteurs en trekt zijn regie nooit de aandacht weg van het realisme van de plot. In zijn laatste shot breekt de Iraniër misschien wat ongelukkig met de toon van de rest van de film – het is ook in dat laatste shot dat er voor het eerst muziek op de soundtrack verschijnt – maar gedurende de rest van Le Passé is de mise-en-scène bijzonder doeltreffend. Situaties en verhoudingen worden in enkele eenvoudige shots blootgelegd, en de camera brengt diep ingegraven spanningen moeiteloos naar de oppervlakte.
Le Passé onttrekt zich dan ook moeiteloos aan het middenveld van semi-documentaire, sociale drama’s die een groot deel van de Europese indie-output vormen. Oké, de film had gerust twintig minuten kunnen missen en de plot maakt het zichzelf een tikkeltje moeilijk tijdens het laatste bedrijf, maar uiteindelijk blijkt Le Passé een sterk in beeld gezette en ontzettend krachtig vertolkte brok cinema die de verwachtingen die A Seperation had gecreëerd haast moeiteloos inlost. Durf het eens te missen.
