Stap de ruimte binnen. Eerst schrikt ze af, dan blijkt ze van een sublieme schoonheid. Al eens ervaren ? Als dat nog niet het geval is, ga zeker eens langs bij de tentoonstelling Space Odyssey 2.0 in Z33 in Hasselt.
De film 2001, A Space Odyssey (1968) van regisseur Stanley Kubrick geldt als een mijlpaal in de filmwereld en introduceerde zijdelings ook het begrip ruimte in de kunstwereld. Nu dient de alom gelauwerde prent over de reis met het ruimteschip Discovery I als uitgangspunt voor de tentoonstelling Space Odyssey 2.0 in Z33 in Hasselt. Doel van curator Ils Huygens is te tonen hoe het begrip ruimte inspiratie bracht bij nogal wat kunstenaars en hen toeliet het begrip via hun kunst aanschouwelijker te maken bij de toeschouwer.
Veel visueler dan de Amerikaan Brian McCutcheon het fenomeen tracht te brengen, kan al bijna niet meer. Zijn werk bevindt zich op het kruispunt tussen video, fotografie en beeldhouwkunst. In deze tentoonstelling laat hij twee zogenaamde Space Suits zien, eentje voor hem en eentje voor zijn achtjarig zoontje, dat net zoals hijzelf een fascinatie heeft opgedaan voor ruimtetechnologie. Vader en zoon trekken samen naar school in ruimtepakken, of naar een supermarkt of zoeven aan het stuur van een Buick Meteor door het landschap rond Indianapolis, echte Alien Landscapes.
De tentoonstelling wil ook tonen wat men zo al kan doen in de ruimte. Dan mogen de kunstenaars Roman Signer en Panamarenko uiteraard niet ontbreken. Signer is als performancekunstenaar gekend van experimenten rond lanceringen, explosies… In deze tentoonstelling heeft hij een videoprojectie genaamd Moonflight gelanceerd waar het maanoppervlak realistisch op de grond wordt weergegeven, terwijl er een fictieve maanlanding plaatsvindt. De kunstenaar slaagt er in tegelijkertijd op de maan en toeschouwer op aarde te zijn.
Panamarenko is in de volgende ruimte aanwezig met een aantal tekeningen en prototypes van objecten die geschikt lijken te zijn om in de ruimte rond te vliegen. Technisch-wetenschappelijk poëtisch en vol verbeeldingskracht. Bij een klein prototype van zijn bekende Vliegende Sigaar wordt elk element van de aandrijving van het tuig nauwkeurig beschreven en uitgetekend. Panamarenko als voorloper van de jongere generatie ruimtekunstenaars.
Space Odyssey 2.0 stelt als één van haar doelen de ruimte ook historisch te duiden. Een korte gang met portretten van ganzen die vreemde namen dragen zoals Yuri, Neil, Buzz komt hieraan tegemoet. Namen van ruimtevaarders ? Inderdaad, Agnes Meyer-Brandis baseerde zich voor het werkMoon Goose Analogue op een verhaal uit de zeventiende eeuw rond een man die samen met een schare ganzen naar de maan wou vliegen. Agnes Meyer-Brandis nam het verhaal ter harte door elf ganzen op te voeden en hen te trainen als volwaardige astronauten. Het ruwe berglandschap ten oosten van Rome dient als decor voor experimenten en er is zelfs een rechtstreekse verbinding per video gelegd met de stal van de ganzen in Italië. Fascinerend hoe hier fictie en wetenschap, verhaal en realiteit in heden en verleden versmelten.
De ruimte verkennen is ook kunnen samenwerken in team, een ander uitgangspunt. In een grote zaal op de eerste verdieping mag Nelly Ben Hayoun haar International Space Orchestra ten tonele voeren. Muzikanten van allerlei pluimage met als enige band hun werk voor Nasa of één van haar nevenorganisaties, hebben de handen in elkaar geslagen en hebben samen met Bobby Womack een concert op poten gezet.
De tentoonstelling draait ook rond illusies. De Franse kunstenaar Vincent Fournier suggereert allerlei verhalen die op het punt staan te gebeuren, maar niet echt gebeuren. Hier wordt handig ingespeeld op het bedrieglijke van onze zintuigen. De Belgische kunstenares Edith Dekyndt lijkt heerseres over een lege kamer, op een met helium gevulde zwarte ballon na. Onder invloed van luchtcirculatie, temperatuur en bewegingen van bezoekers ziet de ballon alle hoeken van de kamer. Geen wonder dat het werk Ground Control genoemd werd, naar de bekende song van David Bowie over een conversatie tussen een controlekamer en een astronaut die niet meer naar aarde kan terugkeren.
Een laatste doel van de tentoonstelling is de zuiver wetenschappelijke kant van het begrip ruimte aanschouwelijk te maken. Dit is duidelijk veel minder geslaagd. Zo probeert Semiconductor als kunstenaarsduo beeldmateriaal dat geschoten werd tijdens ruimtevluchten maar in de archieven van de Nasa is blijven liggen, tegen een gigantische wand te projecteren. DezeBlack Rain van minieme deeltjes komt niet echt overtuigend over. Hetzelfde kan gezegd worden over de manier waarop de Belgische kunstenaars Frederik De Wilde en Filip Van Dingenen respectievelijk het begrip vacuümruimte en de visie van andere kunstenaars op het fenomeen toekomst trachten te brengen. De inbreng van techniek versluiert hier het doel.
Odyssey 2.0 biedt niettemin in een mooi kader een boeiend overzicht van een heel bijzondere tak van de moderne kunst : kunstenaars die op basis van ruimtewetenschap de verbanden met de realiteit op aarde onderzoeken en nagaan hoe wij mensen al veel langer gefascineerd zijn door het fenomeen ruimte. De tentoonstelling heeft geen echte logische volgorde, je kan eender waar starten, en ieder onderdeel doet verlangen naar het volgende deel, al was het maar uit een soort kinderlijke nieuwsgierigheid.
Nog tot 19 mei in Z33 in Hasselt, open alle dagen behalve maandag
