De status van sopraansaxofonist en componist Steve Lacy (1934-2004) is de laatste jaren enkel nog toegenomen binnen de wereld van de jazz en improvisatie. Er verschijnen regelmatig ook eerbetonen, die vaak nogal stug en ernstig aanvoelen. Dat het ook anders kan, wordt bewezen door dit internationale kwintet (voor de helft van de stukken uitgebreid tot een sextet), dat een plaat opnam die evenveel uitdaging als feestje is.
Het kan trouwens niet van elk label gezegd worden, maar Driff Records — van Europese Amerikanen Jorrit Dijkstra en Pandelis Karayorgis — schiet meteen uit de startblokken met een prachtige release, die op hetzelfde moment al werd aangevuld door een even bijzondere duoplaat van Dijkstra en Jeb Bishop (1000 Words, binnenkort meer daarover). Achter The Whammies, zo genoemd naar een compositie van Lacy, schuilen naast de twee inwijkelingen ook nog trombonist Jeb Bishop, bassist Nate McBride en drummer Han Bennink. Op de helft van de tracks doet violiste Mary Oliver (o.m. bekend van het ICP Orchestra) ook mee.
Zeven van de acht composities zijn van de hand van Lacy, de laatste is er eentje van diens inspiratiebron, Thelonious Monk. Het klinkt meteen allemaal wat losser en speelser dan verwacht. Met een knaller als Bennink, die zelfs nog met Lacy speelde in de jaren zeventig en tachtig, achter de drumkit weet je dat er sowieso geswingd gaat worden, maar de goedlachse, wat rebelse aanpak geldt eigenlijk zowat voor de hele band, en de manier waarop het aan Lester Young opgedragen “Bone” op gang getrokken wordt, zegt al genoeg. Muzikanten verschijnen vanuit het niets, plaatsen accenten en belanden steeds meer in elkaars nabijheid, tot trombone en altsax het thema aankondigen en de molen op gang komt.
Het gaat er allemaal heel losjes aan toe, met trombone en sax die vol zelfvertrouwen rond elkaar trippelen en een aardig stukje swingen, terwijl ook Karayorgis uitpakt met een knap gebroken solo die evenveel traditie als hedendaagsheid uitstraalt. Play The Music Of Steve Lacy is dan ook een plaat die vernuftig de grijze zone tussen traditie en avontuur opzoekt, en een soort van freebop op poten zet die soms niet zo heel erg ver van de geest van de ICP-opnames verwijderd is. Iets ingetogener, maar ook vrijer, gaat het eraan toe in het expressieve “As Usual”, waarin Oliver bijna ontspoort op een bluesy groove en Dijkstra voor het eerste de lyricon, een soort elektronische rietblazer, introduceert.
Het effect van die lyricon geeft de muziek een wat surreële wending, in even sterke mate retro als futurisme. Vooral in de lange intro van “The Wire” leidt het, door het samengaan met de piano, tot een eigenaardig prikkelspel met de overstuurde charme (TILT!) van een combat game in een lunapark. Echt van de pot gerukt wordt het pas in het gepast getitelde “Ducks”, waarin het gekwaak en de “Old MacDonald Had A Farm”-verwijzingen er helemaal een kermis van maken. Dat het allemaal wat goedkoop en gratuit wordt, zou echter een grove misvatting zijn, want bovenal zijn inventiviteit en overgave hier de sleuteleigenschap, wat het duidelijkst blijkt uit de gedreven semichaos van “The Whammies!”
“I Feel A Draft” (voor Lacy-kompaan Mal Waldron) sluit met de zingende combinatie van lyricon en viool weer nauwer aan bij “The Wire”, terwijl het robuuste “Dutch Masters” daarvoor al een spiegelbeeld vormde voor “Bone”. Let vooral ook op de inventieve solo van Bishop, die zich nogmaals profileert als een van de boeiendste trombonisten aan deze kant van Ray Anderson en Roswell Rudd; of Dijkstra’s even gestileerde als eigenzinnige spel op de altsax. Afsluiten gebeurt met Monks “Locomotive”, dat Lacy ook uitvoerde met allerhande bezettingen, en hier de meest conventionele aanpak krijgt. Gewoontjes wordt het echter nooit, daarvoor is deze versie te dartel en aanstekelijk.
Aan Lacy-adepten geen gebrek dezer dagen, maar zelden werd het werk van de meester zo aards, doordacht en toch zo fris benaderd als door The Whammies. Die halen niet enkel de humor van Lacy’s composities naar de voorgrond met een avontuurlijke aanpak vol verrassingen, maar slagen er ook nog eens in een mooi statement te maken dat nergens afglijdt tot een gimmick. Door die opmerkelijke balanceeroefening alleen al is dit een must hear, en niet alleen voor fans van Lacy of de betrokken muzikanten. De mooiste start van het najaar van 2012 was voor Driff Records.
