Tv-series durven wel eens gebaseerd te zijn op
real life experiences van hun bedenkers. De Britse
screenwriter Steven Moffat is daar het levende bewijs van. Begin
jaren ’90 gingen hij en zijn toenmalige vrouw uit elkaar, waarna
hij zijn frustraties over het korte huwelijk en de scheiding van
zich afschreef in de sitcom ‘Joking Apart’. Nadien volgde ‘Chalk’,
opnieuw een sitcom, geïnspireerd op zijn ervaringen als leraar in
een middelbare school. Toen hij in 1996 producer Sue Vertue leerde
kennen, waarmee hij twee jaar later in het huwelijksbootje zou
treden, was Moffat dus niet aan zijn semi-autobiografische
proefstuk toe. In 2000 verscheen dan ‘Coupling’ op de BBC, een
sitcom over de ontwikkelingen in de relatie van ene Steve met een
zekere Susan. De productie was in handen van Sue Vertue. Eén keer
raden wie de bezieler was.
‘Coupling’ surfte duidelijk mee op de group
hype die aan het einde van het vorige millennium ontstaan was
in de slipstream van onder andere ‘Friends’ en eerder ook
‘Seinfeld’ en waarin een groep vrienden centraal staat. Sommige
critici gaan zelfs zover om naar ‘Coupling’ te refereren als het
Britse ‘Friends’, al is dat de serie onrecht aandoen. Begrijp me
niet verkeerd; ‘Friends’ heeft zeker zijn verdienste als
waarschijnlijk meest bekeken sitcom ter wereld. Ross en co. hebben
een hele generatie opgevoed (ik moet toegeven dat ik alle
afleveringen zeker drie keer heb gezien). Maar wat originaliteit,
inventiviteit en durf betreft, steekt ‘Coupling’ de New Yorkers
toch ferm de loef af.
De serie draait in de eerste plaats om relaties en
seks. Mannen en vrouwen, wat is dat toch tussen die twee? Sinds
1992 weten we al dat beide seksen toch een tikje verschillen in hun
opvattingen over communicatie, liefde en seks. Toen publiceerde
relatietherapeut John Gray zijn intussen wereldberoemde bestseller
‘Men are from Mars, women are from Venus’. Moffat vertrekt van
dezelfde premisse, maar gaat, niet zelden met enige zin voor
overdrijving, nog een stapje verder: in de wereld van ‘Coupling’
komen mannen en vrouwen niet enkel van twee verschillende planeten,
maar van twee verschillende zonnestelsels…
Elke nieuwe relatie draagt een hoop bagage met zich
mee. Dat ondervinden Steve Taylor (Jack Davenport) en Susan Walker
(Sarah Alexander) aan den lijve. Steve ontmoet Susan, een collega
van zijn beste vriend Jeff (Richard Coyle), wanneer hij voor de
zoveelste keer probeert zijn vriendin Jane (Gina Bellman) te
dumpen. Susan, van haar kant, gooit haar verleden ook in de
relationele schaal in de vorm van beste vriendin Sally (Kate Isitt)
en ex-lief Patrick (Ben Miles). Dat de nieuwe relatie door die hoop
bagage beïnvloed wordt, ligt mede aan de uiteenlopende karakters
van de zes vrienden. Steve en Susan zijn min of meer normaal en
staan symbool voor de manier waarop Moffat naar de seksen kijkt.
Net zoals de meeste mannen in ‘Coupling’ is Steve meestal de
onzekere, klungelige jongen terwijl Susan, net zoals de meeste
vrouwen in ‘Coupling’, de touwtjes in handen heeft en weet wat ze
wil. Sally is een schoonheidsspecialiste met een obsessie voor
jeugdigheid, Jane de geschifte griet die op geen enkele manier
sociaal geconditioneerd is en stellig denkt dat de hele wereld rond
haar draait. Jeff kan dan weer gelden als onverbeterlijke sukkelaar
(“she thinks I collect women’s
ears in a bucket”) en Patrick als
(bijna) totale uitzondering op de mannenregel: hij denkt nog vaker
dan de anderen aan seks, heeft een gigantische …
zelfverzekerdheid en kan elke vrouw in bed krijgen.
De personages en dialogen grenzen aan de
genialiteit. Persoonlijk vind ik publiekslieveling Jeff niet altijd
even geslaagd in zijn hopeloosheid, maar zijn gewrongen kijk op
seks leidt ontegensprekelijk tot enkele van de meest hilarische
momenten in de serie. Merkwaardige observaties zoals the sock
gap, the boyfriend zone, the giggle loop,
captain subtext, the melty man en
unflushables overstegen het kleine scherm en groeiden
althans in mijn vriendenkring uit tot universele concepten. En ook
Steves hoogdravende monologen over wc’s en kussens behoren wat mij
betreft tot ’s mannenwerelds culturele erfgoed.
Met enige voorsprong het meest memorabele aan
‘Coupling’ is zonder twijfel de vertelstructuur, die de serie tot
een van de best geschreven tv-programma’s in de geschiedenis maakt.
Elke aflevering probeert Moffat het verhaal op een inventieve
manier te vertellen. In de eerste plaats gebruikt hij daarvoor
relatief simpele trucjes. Zo bijvoorbeeld het naast elkaar zetten
van twee verschillende versies van gebeurde feiten: de mannen-
versus de vrouwenversie, de dronken versie versus de nuchtere, de
halve versus de hele. Of het introduceren van de centrale
gebeurtenis waar de aflevering om draait aan de hand van een
gesprek op café tussen de mannen resp. vrouwen en hun vrienden
resp. vriendinnen waarin ze het probleem uitleggen, vaak
gestoffeerd met een opeenvolging van korte flashbacks. Moffat maakt
ook gedurfde keuzes die veel nadrukkelijker ingrijpen in de opbouw
van de aflevering. Zo wordt er in de aflevering ‘The Girl with Two
Breasts’ gedurende bijna de helft van de tijd Hebreeuws gesproken,
‘Nine and a Half Minutes’ bestaat uit een herhaling van drie keer
dezelfde negen en een halve minuut maar dan vanuit de standpunten
van drie verschillende koppels. Ik wil niet alles verklappen, maar
er zijn nog voorbeelden. Daarbij denk ik aan captain
subtext en zijn truth helmet, aan de fantastisch in
elkaar gepuzzelde aflevering ‘The End of the Line’ en eigenlijk ook
aan het daaropvolgende ‘Split’. (That reminds me: de
titels van de afleveringen zijn echt zó goed gekozen.)
In het Verenigd Koninkrijk (en ook wel een beetje
in Amerika, zij het beslist niet dankzij de geflopte Amerikaanse
remake) heeft ‘Coupling’ ondertussen een heuse schare trouwe fans.
Moffat zelf schreef zich er zodanig mee in de kijker dat hij een
vast contract kreeg als screenwriter voor het Britse tv-fenomeen
‘Doctor Who’. Tijd nu dat het internationale publiek hem ook leert
kennen. Zijn serie ‘Sherlock’ opende daarvoor alvast de deuren,
maar de grand entry kwam er met het script voor ‘The
Adventures of Tintin’. Et voilà . Veel meer woorden ga ik daar niet
aan vuil maken: in huis halen die handel.