Het is ondertussen alweer tien jaar geleden dat de
Amerikaanse schrijver Ken Kesey er het bijltje, of beter gezegd: de
pen, bij neerlegde. De man schreef alles bij elkaar slechts vijf
romans, twee toneelstukken en een aantal essays, waarvan, mede
dankzij de alom bekende verfilming ervan, ‘One Flew Over The
Cuckoo’s Nest’ ongetwijfeld het bekendste werk is. In 1964, twee
jaar na de eerste druk van ‘Cuckoo’s Nest’, zou Kesey zichzelf
echter definiëren als een van de prominente figuren van de
zogenaamde ‘Beat Generation’, naast onder meer Jack Kerouac (‘On
The Road’) en Allen Ginsberg (‘Howl’). Kesey ontmoette die
schrijvers in New York, na een bustrip van een week dwars doorheen
de Verenigde Staten. Uit al het materiaal dat Kesey en zijn
kompanen toen op pellicule vastlegden, hebben Alison Ellwood en
Alex Gibney nu een 107 minuten durende documentaire gedestilleerd,
onder de naam ‘The Magic Trip’. En u mag ’trip’ in de ruime
betekenis van het woord interpreteren.
In het gezelschap van Kesey vertoefden onder meer
Neal Cassady, een hyperkineet voor wie de ergste vorm van ADHD als
beschrijving ontoereikend is en die later model zou staan voor het
hoofdpersonage uit ‘On The Road’, en een hoop twintigers die bekend
stonden als ‘The Merry Pranksters’, van wie de bijnamen even
welklinkend als veelzeggend waren: ‘Stark Naked’ en ‘Slime Queen’
zijn maar enkele voorbeelden. Vervoermiddel van dienst was een bus
die door de Pranksters eigenhandig van een kleurig laagje en de
naam ‘Further’ voorzien. Bestemming was New York, waar op dat
moment The World’s Fair plaatsvond, en vertrekpunt was Oregon. Van
Oregon naar New York is wel eventjes rijden, en daarom hadden de
Pranksters, om de tijd te verdrijven, een hoop geestesverruimende
middelen aan boord, vooral cannabis en lsd – deze laatste drug was
op dat moment overigens legaal in de VS, en Kesey zelf was ermee
begonnen tijdens zijn deelname aan een overheidsexperiment.
Als moderne kijkers kunnen wij dat nu allemaal
kaderen in de hippie- en Flower Power-beweging die drie jaar later
tijdens de befaamde ‘Summer of Love’ zijn hoogtepunt zou kennen,
maar toen was wat Kesey en zijn metgezellen deden wel degelijk
behoorlijk revolutionair. Of, zoals verteller Stanley Tucci aan het
begin van de documentaire uitlegt: ‘The early sixties were just
stuck in the fifties.‘ Ellwood en Gibney laten dan ook zien
welke impact het uitje van The Merry Pranksters had: hallucinogenen
worden lustig uitgedeeld aan iedereen die er maar interesse voor
had, en vanwege het feit dat zij een van de eersten waren, vond de
politie het nooit nodig om de bus te doorzoeken op verboden
middelen. Het wordt echter wel storend wanneer de twee regisseurs
hun protagonisten nu en dan bestempelen als ware pioniers – het is
immers vrij ondenkbaar dat de hele tegencultuur uit de jaren ’60 is
ontstaan door de daden van een schrijver en zijn vrienden,
aangezien het gewoon de tijdsgeest was die aan de basis lag van de
Flower Power.
Bovenal blijft ‘Magic Trip’ natuurlijk een heel
fragmentarische weergave van de bewuste reis uit ’64. Er wordt
geprobeerd om dit onvermijdelijke euvel op te lossen door het
geheel aaneen te laten praten door verschillende vertellers: acteur
Stanley Tucci is de alwetende, tripdeelnemers Jane (zelden zo’n
doorleefde rokersstem gehoord) en Sandy Lehmann (‘de Gertrude Stein
van de groep’) geven de voornaamste getuigenissen van de reis zelf.
Al bij al slagen Ellwood en Gibney er behoorlijk in om een rode
draad doorheen hun verhaal te laten lopen, en vanwege het überhaupt
chaotische karakter van de documentaire (een hoop personages komen
en gaan, en je onthoudt alleen de bekende namen: Kesey, Kerouac,
Ginsberg…) is het hak-op-de-tak-gevoel dat je onvermijdelijk
krijgt best wel vergeeflijk.
Wat veel meer afbreuk doet aan het verhaal dat de
makers willen vertellen, is dat de spanningsboog na een uur ineen
zakt. Tot dan ben je als kijker getuige van een aantal leuke
scènes, die het karakter van de trip vrij accuraat lijken weer te
geven. Momenten waarop de bus vastzit en de olijke bende besluit om
de tijd te doden met behulp van een lsd-cocktail, en waarin ‘Slime
Queen’ aan haar bijnaam komt door in een vijver te gaan
rondbanjeren en zichzelf een kroon van wier op het hoofd te zetten,
belichten één kant van het verhaal, maar even interessant zijn de
momenten waarop mensen toegeven blij te zijn dat alles voorbij is:
Lehmann hield het maar vol tot in Californië, en besloot dan het
vliegtuig te nemen naar New York.
Na dat eerste uur, en na de aankomst in New York,
smelt je interesse echter als sneeuw voor de zon. De terugrit wordt
slechts kort samengevat en Gibney en Ellwood trekken nog drie
kwartier uit om te vertellen wat er gebeurde na de bewuste magische
trip. Vanaf dan gaat het ook veel meer om Ken Kesey – zo wordt de
documentaire ook gepromoot – en hoe het hem verging achteraf: zijn
arrestatie voor het bezit van marihuana, hoe hij toch een beetje
zijn idealen verloochent en met zijn collega’s een
anti-drugscampagne begint (‘I graduated from acid. Can you do
so too?‘) en hoe hij toch kiest voor het brave familieleven,
hoewel hij zijn vrouw tijdens de trip naar het westen met bijna
alle aanwezigen bedroog. Achteraf heb je het gevoel dat die laatste
drie kwartier nog bitter weinig te maken hebben met het eerste uur:
het eerste uur probeert een beeld van een bepaalde groep in een
bepaalde tijdsgeest te schetsen, het tweede deel handelt over een
schrijver die misschien wel deel uitmaakte van die groep, maar
verder de hele gebeurtenis achter zich lijkt te hebben gelaten. Dat
de overgang van één naar twee niet vlot verloopt en dat de link
nooit duidelijk naar voren wordt gebracht, is dan ook het grootste
gebrek van ‘Magic Trip.’
Maar we kunnen niet zeggen dat we bij momenten niet
breed gegrijnsd hebben: vooral de geluidopnames die van Kesey
werden gemaakt terwijl hij in opdracht van de overheid met lsd
experimenteerde, zijn de moeite waard. Of wil u de schrijver van
‘One Flew Over the Cuckoo’s Nest’ niet eens horen zeggen dat
‘it’s a bit like a Rohrschach test, and all you see is mashed
testicles?‘
