François Truffaut deed ooit de beroemde uitspraak dat de beste methode van filmkritiek, het maken van een andere film is. De carrière van Todd Haynes is een fantastische illustratie van wat hij bedoelde; zowat elke film die Haynes tot nog toe op ons losliet, was tegelijk een drama in een bepaald genre, maar ook een deconstructie van dat genre, een analyse ervan. In ‘Far from Heaven’ maakte hij een nauwgezette imitatie van een melodrama uit de jaren vijftig, en zodoende haalde hij die Douglas Sirk-stijl ook helemaal uit elkaar om hem op zijn eigen manier weer ineen te vijzen. In ‘I’m Not There’ gaf hij zijn eigen, quasi-experimentele versie van een biopic. En zo kan je doorgaan; Haynes is één van de weinige regisseurs die er in slaagt om zijn films te voorzien van een sterke meta-laag zonder te vervallen in gemakkelijke knipoogjes of flauwe grapjes.
Enfin, dat alles maar om u te vertellen dat Haynes precies die ironische laag ditmaal, misschien voor de eerste keer, achterwege laat in zijn HBO-miniserie ‘Mildred Pierce’. Haynes levert, samen met zijn co-scenarist Jonathan Raymond, een naar verluidt vrijwel letterlijke verfilming van de roman van James M. Cain, die in de jaren veertig ooit al op pellicule werd gezet door Michael Curtiz, met Joan Crawford in de hoofdrol. De resulterende 330 minuten durende film (uitgezonden in vijf afleveringen) werd in de VS één van de tv-sensaties van het voorbije jaar.
Kate Winslet speelt ditmaal Mildred Pierce, een huisvrouw anno 1931, die verlaten wordt door haar echtgenoot en daarna op haar eentje voor haar twee dochters moet zorgen. Met veel tegenzin aanvaardt ze een job als serveerster, tot ze merkt dat haar zelfgemaakte taarten uitstekend scoren bij het cliënteel. In een staaltje van typisch Amerikaanse ondernemingszin, start ze haar eigen kip- en wafelrestaurant. De zaken gaan goed, maar in haar privéleven blijft Mildred worstelen: ze laat zich misbruiken door Monte (Guy Pearce), een playboy die zijn eigen fortuin er al doorheen heeft gejaagd en nu aan dat van haar wil beginnen. En nog veel erger is haar eigen dochter Veda (eerst gespeeld door Morgan Turner en op latere leeftijd door Evan Rachel Wood), een ontzaglijk snobistisch wicht dat haar moeder blijft verwijten dat ze zich verlaagt tot werken voor haar geld.
‘Mildred Pierce’ is dan ook zowel een personageschets als een verhandeling over kapitalisme en sociale status. Mildred is een succesvolle, upwardly mobile zakenvrouw, die zichzelf een bankrekening weet te veroveren waarmee ze zich in principe nooit nog zorgen moet maken. Maar het is niet genoeg. Want ergens diep vanbinnen blijft ze zichzelf zien als middle class, iemand die alleen maar rijk is kunnen worden door van op de onderste sport van de ladder te beginnen. En ergens blijft het knagen dat ze niet, zoals Monte, gewoon de levensstijl van de rijken kan overnemen zonder er moeite voor te moeten doen. Dat verklaart waarom ze zich continu laat afbekken door Monte en haar eigen dochter, die precies lijken weten waar Mildred gevoelig is. Geld hebben is oké, maar je hoort pas echt bij de club als je hele dagen op je kont kunt zitten toekijken hoe het binnenstroomt.
Haynes vertelt dat verhaal zonder openlijke ironie en zonder te vervallen in camp. Waar ‘Far from Heaven’ een gestileerde visie van de jaren vijftig was, bekeken vanuit het standpunt van de jaren 2000, breekt de regisseur hier nergens met het tijdskader van zijn film. Het speelt zich af in de jaren dertig, en in zekere zin voelt de film ook aan alsof hij in die tijd gemaakt had kunnen zijn. Haynes laat het gedrag van de personages voor zich spreken, zonder dat hij de hele tijd zijn publiek in de ribben zit te porren van “zie eens hoezeer alles tegenwoordig veranderd is”. Dat geeft zijn film een verfrissende oprechtheid; waar hij anders een verhaal vertelt én er en passant ook een soort redactioneel commentaar op geeft, vertelt Haynes ditmaal gewoon zijn verhaal.
En dat doet hij met stijl. Het tempo van de film ligt weliswaar relatief laag, en zeker tijdens de latere afleveringen duiken er wel wat herhalingen op in het verhaal. Maar de relatie tussen Mildred, Monte en Veda functioneert dan ook als een soort slinger, die met elke beweging meer drijfkracht krijgt en verder buiten controle zwaait. De verschillende confrontaties tussen de personages zijn in principe erg gelijkaardig, maar de gevolgen ervan reiken steeds verder. Visueel maakt Haynes gebruik van vale groene en bruinige kleuren, evenals een bedrieglijk eenvoudige camerastijl – veel lange shots, waarin situaties met minimale cutting worden uitgespeeld, en veel aandacht voor details van de periode (kledij, interieurs, auto’s enzovoort). Het punt is wel dat Haynes geen “toeristische cinema” maakt van ‘Mildred Pierce’ – we krijgen geen shots waarin de regisseur nadrukkelijk zijn sets en rekwisieten wil showen, om ons er toch maar met de neus in te wrijven hoe authentiek alles wel is. De omgeving is er, en ze draagt subtiel bij aan de textuur van de film.
Kate Winslet is weinig minder dan sensationeel in de hoofdrol; omdat het hele verhaal strikt vanuit haar standpunt verteld wordt, zit ze in elke scène. Er is nauwelijks een shot in die hele 335 minuten waarin ze niet te zien is, maar ze zet geen pas verkeerd. Regelmatig krijgt ze de kans om te keer te gaan met een melodramatische schreeuwpartij, maar ik vond haar indrukwekkender tijdens stille scènes – haar reactie wanneer haar jongste dochter in het ziekenhuis wordt opgenomen, bijvoorbeeld. Of haar gesprek met de muziekleraar van Veda, die haar koudweg vertelt: “She’s a great singer. As a person, she is a snake.” Op die momenten heeft ze eigenlijk minder om mee te werken, maar bewoont ze haar personage nog steeds met even veel overtuiging. Guy Pierce is meer dan geloofwaardig als Monte, maar het is überbitch Veda die regelmatig de show steelt. De 11-jarige Morgan Turner haalt je het bloed van onder de nagels elke keer dat je haar ziet; ze speelt de arrogantie van Veda effenaf perfect (en kanaliseert, terwijl ze dan toch bezig is, een jongere Anna Paquin, wat haar stem en intonaties betreft). Evan Rachel Wood is eveneens bijzonder sterk in dezelfde rol tijdens de latere afleveringen – de twee actrices sluiten mooi bij elkaar aan, zodat de overgang compleet geloofwaardig is.
‘Mildred Pierce’ is een briljante evocatie van een tijd, een plaats en een sociale mentaliteit die dicteerde dat het niet genoeg was om de American dream waar te maken. Veel beter om iemand anders voor die droom te laten werken en jezelf gewoon meteen de levensstijl aan te meten.
