Met de box The Promise pakt Bruce Springsteen uit met misschien wel zijn meest imponerende reissueproject. En daar zijn goeie redenen voor. Darkness On The Edge Of Town, de plaat waar het om draait, is misschien wel dé meest bepalende plaat uit zijn hele carrière.
“I want the heart, I want the soul/I want control right now”
Born To Run uit 1975 mocht hem dan wel succes hebben gebracht; dat was niet wat Bruce Springsteen écht zocht. Liever dan het succes nog eens dunnetjes overdoen, moest de opvolger opnieuw de banden aanhalen met het New Jersey waar hij vandaan kwam. Een gerechtelijke strijd met ex-manager Mike Appel maakte er een jarenlange martelgang van.
“Met de beste wil van de wereld: ik zou je niet kunnen vertellen hoe lang we aan de plaat hebben gewerkt”, zucht een E Street Band-lid in de documentaire The Promise. Het moet ongeveer drie jaar zijn geweest. Nadat Born To Run hem een ster had gemaakt, kreeg Springsteen hommeles met Appel, wat hem twee jaar lang uit de studio zou houden: no way immers dat The Boss iemand anders creatieve controle zou geven. En daar kwam het wel op neer. Nog groen achter zijn oren had hij in de beginjaren zijn krabbel gezet onder een contract dat zijn manager controle gaf over alles, ook over met welke producer hij de studio kon intrekken. Ouder en wijzer geworden was het iets waar de zanger zich absoluut niet kon bij neerleggen.
Het was dus pas toen in 1977 een minnelijke schikking werd getroffen, dat de tapes opnieuw aan het rollen mochten. En tegen dan zat de songsmid — wat moest hij anders doen dan schrijven? — met zo’n zeventig songs. Veel te veel voor een plaat, en zeker niet allemaal geschikt voor het verhaal dat hij wilde vertellen.
Dat kwam zo: eigenlijk was Springsteen niet onverdeeld gelukkig met het succes dat hem in onverwachte maat (Born To Run was het eerste album dat officieel platina haalde) was overvallen, en op tournee in Londen trok hij zelfs ziedend zijn poster van de muur; zijn eigen kop beu gezien. Hij die het verhaal van de kleine man wilde vertellen, stond plots mijlenver van hem vandaan. “Het succes bracht me dan wel een publiek, het scheidde me ook van alles waar ik een band mee had.”
En dus hoefde de nieuwe plaat niet zo nodig hits op te leveren. Darkness On The Edge Of Town moest het dus doen zonder “Because The Night” (aan Patti Smith gegeven, die het nummer verbeterde tot haar enige hit) of “Fire” (bijna achteloos naar The Pointer Sisters doorgeschoven). De nieuwe plaat zou er geen worden voor opzwepende romantische verhalen over de jeugd die snakt naar een vlucht uit Smalltown USA. Neen.
“Workin’ in the fields till you get your back burned”
Eerder werd het de keerzijde van de medaille. Waar Springsteen over wilde zingen, was het gevecht van de gewone man om te overleven. Het verhaal van zijn vader, zijn vrienden in het New Jersey waar hij opgroeide, en die het nooit verder hadden geschopt dan de lokale fabriek. Over hen wilde hij het hebben; over hoe een mens soms niet meer dan een speelbal van de omstandigheden is en gaandeweg zijn idealen verliest. En zo krijg je verhalen als “Adam Raised A Cain”: weten dat je het slachtoffer bent van je opvoeding en dat dat nooit kan veranderen. Of zoals het hoofdpersonage in het verscheurende “Racing In The Streets”: beseffen dat je het meisje dat je gouden bergen hebt beloofd niet gelukkig hebt gemaakt.
Misschien is dat wel de essentie, de kern van elk verhaal op Darkness On The Edge Of Town: het besef van waar je staat en hoe je daar niets aan kunt doen, hoe hard je ook wil; weten dat je vastzit in uitzichtloze sleur, een leven zonder toekomst, en toch wil je niets liever dan léven, hoe dan ook, al was het maar door over de snelweg te scheuren in de hoop jezelf even te vergeten. Daarover wilde Springsteen zingen: niet meer het heroïsche vechten van de jeugd als op Born To Run, maar het spartelen om te overleven ondanks alles. Zoals Douglas Coupland met Generation X jonge, hoopvolle mensen portretteerde die het ánders zouden doen, om twee boeken later in Life After God hun mislukking te noteren. De mens hoopt, maar faalt altijd. En probeert niet onder te gaan in de duisternis aan de rand van de stad; de achterbuurten waar je belandt als je helemaal van de ladder dondert.
Try to make it real
Het was een klassieke Amerikaanse ader waarin geboord werd. Eentje van het Hollywood van de gloriejaren, van de John Steinbeckverfilmingen The Grapes Of Wrath en East Of Eden; waarvan de laatste over een falikante vader-zoonverhouding verhaalt die Springsteen bekend moet zijn voorgekomen. De film is de blauwdruk voor het hevige, van ingehouden woede knetterende “Adam Raised A Cain”. Het lijdt geen twijfel dat James Dean, die de rol van rebelse zoon vertolkt, aan de jonge Bruce moet hebben geappelleerd.
Tel daar nog de invloed van hedendaagse filmiconen als Martin Scorcese en Robert de Niro bij, de doorbraak van punk, en Darkness On The Edge Of Town kon ook niet anders dan een volledig andere plaat worden dan Born To Run. Het moest rauwer; minder geconstrueerd, minder verbloemend. Het volstaat om de tekstvellen van beide platen naast elkaar te leggen om het verschil te zien. Van “Beneath the city two hearts beat/Soul engines running through a night so tender in a bedroom locked/In whispers of soft refusal and then surrender in the tunnels uptown” naar “We take all the action we can meet/And we cover all the northeast state/When the strip shuts down we run ‘em in the street/From the fire roads to the interstate”. De dichter is verhalenverteller geworden. Geen verbale rookgordijnen meer, gewoon het zweet en bloed van de realiteit, zo dicht als mogelijk op de huid.
I don’t give a damn/For the same old played out scenes
Dat moest zich vanzelfsprekend ook muzikaal vertalen. Gedaan dus met die rockversie van Phil Spectors wall of sound; enter een meer uitgepuurder, breed en filmisch geluid. Het moest groots zijn, maar niet vol. En dus werden er dagen gespendeerd aan het zoeken naar een juist drumgeluid, werden alle schuifjes in het rood geschoven om het gigantische geluid uit Springsteens hoofd naar werkelijkheid te vertalen. Tot hij zich realiseerde dat als alles luid is, alles in elkaars weg loopt. En je dus keuzes moest maken. “Wat we niet doorhadden was dat als je de drums luid maakte, de gitaar klein werd en omgekeerd; dat iets moest toegeven. Dat begrepen we niet.”
Dat hoor je op die intro van “Badlands”: alle registers worden opengetrokken, alles wil even luid: piano, drums, gitaar,… en het werkt, even, maar daarna moet het meer gedoseerd. En daardoor nog krachtiger. De sax komt maar op een paar nummers aan bod, maar net dan is ze essentieel.
Er zit iets nietsontziend in de plaat, waar de bandleider nadrukkelijk naar op zoek was. “We repeteerden niet meer: ik gaf de muzikanten de akkoorden, telde tot drie, en voor ze iets konden bedenken moesten ze spelen. De eerste twee à drie takes had je niemand die aan het opnemen was, ze waren gewoon aan het spelen.” Voor de bandleden moet het een heel nieuwe ervaring zijn geweest na de strak uitgeschreven arrangementen van Born To Run. Niet toevallig laat één van de bandleden zich in de documentaire The Promise ontvallen dat Darkness het eerste echte E Street-album is.
Keep pushin’ till it’s understood
“It’s an honest record and that’s what I was trying to make”, kijkt Bruce Springsteen in de documentaire terug op Darkness On The Edge Of Town. Maar het is meer dan dat. Het is de plaat waarop hij de thematiek zal vinden die hem de rest van zijn carrière niet meer zal loslaten. “Ik ben nooit een visionair als Dylan geweest, een revolutionair”, besefte Springsteen ooit. “Maar ik had dat idee voor de lange termijn, om een emotionele lijn uit te zetten die zijn eigen rijkdom zou ontwikkelen.” En dat is precies wat hij heeft gedaan. Het gevecht van Joe Sixpack voor zijn overleven, en zijn zoektocht om daar toch uit te ontsnappen is het zijne geworden. En niemand heeft het ooit beter samengevat dan dit:
Some guys they just give up living/And start dying little by little, piece by piece/Some guys come home from work and wash up/And go racin’ in the street.
