Jean-Luc Godard zou ooit gezegd hebben dat hij alleen maar een
meisje en een pistool nodig had om een film te kunnen maken. Een
bon mot, ongetwijfeld, maar Britse debutant J Blakeson
neemt hem bijna op zijn woord met ‘The Disappearance of Alice
Creed’; hij gooit er ook nog twee mannen tegenaan, maar dat is dan
ook alles. Opgezadeld met een extreem beperkt budget, maakte de
regisseur van de nood een deugd en creëerde hij een
claustrofobische thriller, waarvan het hele eerste uur zich vrijwel
uitsluitend afspeelt op één locatie en waarin er maar drie acteurs
te zien zijn. ’t Is natuurlijk niet de eerste keer dat een
filmmaker probeert om op die manier discount spanning op
te wekken, en ‘Alice Creed’ is ook niet het meest succesvolle
voorbeeld van het subgenre – denk maar aan Richard Linklaters
‘Tape’, Danny Boyle’s ‘Shallow Grave’ of zelfs Roman Polanski’s
‘Repulsion’ en ‘Death and the Maiden’. Al die films plaatsten een
beperkt aantal personages op een afgesloten locatie en keken
vervolgens toe hoe de vonken opvlogen, en al die films deden dat
net iets indrukwekkender dan ‘Alice Creed’. Maar als debuut en
gewoon bekeken als strak thrillertje, mag Blakesons eerste worp er
absoluut zijn.
De film begint met een woordenloze montage, die ergens tussen de
vijf en de tien minuten duurt: twee mannen maken een kamer
geluidsdicht, hangen zware sloten op de deur, blinderen de ramen en
installeren een bed – geen goed voorteken. Daarna ontvoeren ze een
jonge vrouw, Alice Creed (Gemma Arterton). Ze snijden haar de
kleren van het lijf, nemen een paar foto’s en eisen van haar vader,
die er klaarblijkelijk warmpjes in zit, twee miljoen pond losgeld.
Ze lijken alles onder controle te hebben, maar dat is uiteraard
maar schijn.
’t Zou zonde zijn om meer te verklappen dan dat, want na
ongeveer een half uur komt Blakeson opzetten met de eerste twist in
het scenario, en daarna laat hij om de tien à vijftien minuten wel
een bommetje vallen. De ene wending is al iets origineler dan de
andere (er zit er één tussen die verdacht sterk lijkt op een
plottwist uit ‘Deathtrap’, het verfilmde toneelstuk van Ira Levin),
maar Blakeson slaagt er sowieso wel in om alles binnen de mate van
het mogelijke te houden. De personages doen niets dat niet logisch
lijkt op het moment dat ze het doen, en dat is meer dan veel
thrillers kunnen zeggen. De regisseur heeft geen schrik om zich te
bedienen van the oldest tricks in the book, inclusief een
scène waarin één van de personages nog snel iets moet zien te
verstoppen terwijl een andere al op de deur staat te bonken. Maar
hij voert die trucs wel vakkundig uit, wat er voor zorgt dat er
gaandeweg toch een echt gevoel van suspense de film
binnensluipt.
De beeldvoering helpt daar ook bij – Blakeson kiest aanvankelijk
voor een kille, afstandelijke opeenvolging van strikt symmetrische
shots, die de berekendheid en kilheid van de twee ontvoerders
suggereert. Kijk naar die openingssequens, naar de rationele
opeenvolging van simpele handelingen om de kamer te prepareren voor
de ontvoering: Blakeson brengt alles op een bijna klinische wijze
in beeld, ontdaan van alle emotie. Maar dan komt Alice zelf op het
toneel, en plotseling komt er ruimte voor beweging, voor meer
empatisch camerawerk, dat de angst en verwarring van het
slachtoffer uitdrukt. Opnieuw zijn dat geen technieken die Blakeson
zelf heeft uitgevonden, maar hij past ze efficiënt toe om, zonder
speciale effecten of CGI, toch een reële spanning op te wekken.
De regisseur heeft van ‘The Disappearance of Alice Creed’,
allicht bewust, een erg gestroomlijnde film gemaakt. Dat merk je
aan de beperkte locaties, het kleine aantal personages en de
compacte speelduur van 96 minuten, maar ook aan het feit dat we
over de personages niets te weten komen dat niet rechtstreeks
invloed heeft op de plot. Wie ze zijn, waar ze vandaan komen, wat
hun motivaties zijn (buiten dan het losgeld dat ze hopen op te
strijken) – dat alles blijft uiteindelijk een beetje in het ijle
hangen. En dat is een tekortkoming die niét eigen is aan het genre.
Denk maar aan de nuances die er in ‘Shallow Grave’ te vinden waren,
of, nog beter, aan de manier waarop Steven Spielberg de tweede
helft van ‘Jaws’ vijf minuten lang durfde stil te leggen voor een
briljante monoloog van Robert Shaw over zijn achtergrond. (En ja,
die vergelijking gaat best op – tijdens het tweede uur van die
prent zie je uiteindelijk ook maar drie personages op één set, in
een thrillersituatie.) ‘Alice Creed’ lijkt in zekere zin eerder een
machine die dient om spanning op te wekken dan een echte film.
Blakeson heeft geen belangrijk thema waarover hij zijn ei wil
leggen en ook in personage-uitdieping is hij op z’n best maar matig
geïnteresseerd. Zijn enige ambitie is zijn publiek op het puntje
van zijn stoel te krijgen. Een ambitie waar hij in slaagt, maar die
me wel doet twijfelen of ‘Alice Creed’ een prent is die je twee
keer zou kunnen bekijken. Eens je weet hoe het afloopt, verliest de
prent immers meteen zijn voornaamste bestaansreden.
Goede acteurs maken het plaatje af. Gemma Arterton zit de
laatste jaren in de ene blockbuster na de andere (‘Quantum of
Solace’, ‘Prince of Persia’), maar toont hier dat ze zich ook
staande kan houden in meer kleinschalige producties, die staan of
vallen met de acteerprestaties. Arterton heeft een fysiek zware rol
– ze ligt daar een tijdlang naakt, ze wordt vastgebonden en
vernederd – maar weet heel die lijdensweg ook emotioneel
geloofwaardig te houden. Martin Compston en Eddie Marsan blijven
enigszins in haar schaduw staan als de ontvoerders, maar vooral
Marsan levert een interessante, afstandelijke vertolking, die
suggereert dat zijn lichaam en zijn emoties zich zelden op dezelfde
plaats bevinden.
‘The Disappearance of Alice Creed’ is dus een aardige genrefilm,
die evenwel nooit de beperkingen van zijn genre weet te
overstijgen. Is dat jammer? Niet als je verwachtingen navenant zijn
– wie gewoon een spannende film wil zien, zonder meteen een
diepzinnig karakterdrama er bij te willen, zal niet teleurgesteld
zijn.
