“A lot of rappers got flavor, and some got skills / But if your voice ain’t dope then you need to chill”, rapte Guru in 1994 zelfverzekerd op de inmiddels legendarische track “Mostly Tha Voice”. Daarmee benadrukte hij in grote mate wat hem tot een van de beste MC’s van de jaren negentig maakte. Met zijn typische monotone, maar charismatische stem rapte hij ettelijke teksten van nummers die tot de absolute top van de hiphop behoren.
Op maandag 19 april 2010 stierf Guru echter aan de gevolgen van kanker, na de voorgaande weken al een hartstilstand en een coma overleefd te hebben. ‘The voice’, die een bijzonder belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de hiphopcultuur, zowel als de helft van het duo Gang Starr als als soloartiest, heeft zijn laatste woorden gesproken.
“The Place Where We Dwell”
Guru zag in 1966 — sommige bronnen vermelden 1962 — het levenslicht als Keith Elam in Boston. Hoewel hij later steeds de nadruk zou leggen op zijn verbondenheid met Brooklyn, oftewel “The Place Where We Dwell” (Daily Operation, 1992), was hij dus geen geboren en getogen New Yorker. Hij was al evenmin een typische rapper die had moeten vechten voor zijn leven in de getto’s maar kwam uit een relatief bescheiden middle class familie.
Ook al was hij misschien niet helemaal authentiek qua afkomst, toch doet dat niets af van de fenomenale prestaties die Guru solo en samen met partner DJ Premier — eveneens een inwijkeling, maar dan uit Houston — op zijn naam heeft staan. De twee ontmoetten elkaar eind jaren tachtig en het bleek al snel dat tussen de beats van Preemo en de rhymes van Guru een opvallende chemistry bestond. Vanaf debuut No More Mr. Nice Guy uit 1989 was al meteen duidelijk dat hier een hiphopgroep was opgestaan die in het oog mocht gehouden worden.
Weinig groepen slaagden er in die tijd — en evengoed nu — in om meer dan een of twee goede albums na elkaar uit te brengen, maar Gang Starr wist wel zes albums op een rij ineen te steken die allemaal barstten van de kwalitatieve songs. Step In The Arena (1991) en Daily Operation (1992) werden nog getypeerd door een echte boom bapaanpak, al waren ook hier al sterke jazzelementen aanwezig. In de teksten van Guru lag een sterke nadruk op battle rhymes en op het herhaaldelijk uitdrukken hoeveel beter Gang Starr was dan elke andere hiphopgroep, niet geheel onterecht. Toch was het ook hier al op te merken dat Guru meer aandacht had voor sociale problematiek dan de andere MC’s.
Na Daily Operation begonnen DJ Premier en Guru ook meer en meer aandacht te besteden aan andere muzikale projecten. DJ Premier hield zich voornamelijk bezig met productiewerk en zorgde voor de beats van een hele resem fantastische tracks van onder meer Nas, Jeru The Damaja — die debuteerde op Daily Operation met een van de meest legendarische verzen ooit –, M.O.P. en Jay-Z. Tegelijkertijd begon ook Guru een soort van solocarrière uit te bouwen waarmee hij vooral in Europa enorm veel succes boekte.
Jazzmatazz
In 1993 bracht Guru het eerste installment van Jazzmatazz uit. Het uitgangspunt was hiphop met jazz vermengen. Op zich niet zo origineel gezien de jaren negentig het hoogtepunt waren van de samplecultuur waarbij hele jazzplaten geplunderd werden, maar het verschil bij Guru was dat hij terugkeerde naar de bron en samenwerkte met een aantal legendarische jazzmuzikanten om zijn album vorm te geven. In plaats van simpelweg hun oude platen af te gaan schuimen naar bruikbare samples, liet hij mensen als Roy Ayers en Donald Byrd gewoon zelf vette melodielijnen inspelen. Het initiatief werd dan ook laaiend enthousiast onthaald en verkocht vooral in Europa beter dan eender welk Gang Starr album.
Aanvankelijk bleef ook Gang Starr gewoon doorgaan en werd in 1994 de klassieker Hard To Earn uitgebracht. Ondertussen was DJ Premier al enorm geëvolueerd in zijn productiewerk waardoor het album een zeer breed geluid heeft. Ook Guru was meegegroeid en wist zonder moeite de juiste teksten te vinden bij de veelzijdige beats van DJ Premier. Maar na Hard To Earn werd het tijdelijk stil rond Gang Starr. Premier zou nog ettelijke beats maken voor andere MC’s en Guru maakte een sequel voor Jazzmatazz, The New Reality (1995) die echter minder gesmaakt werd dan zijn voorganger.
In 1998 herenigden DJ Premier en Guru zich dan toch weer en maakten ze een van de belangrijkste hiphopalbums van de late jaren negentig, toen de gouden tijd van de hiphop al aan het tanen was: Moment Of Truth. Het zou ook hun enige album zijn dat een zeker commercieel succes wist te rapen. Opvallend was wel dat op dit album meer features stonden dan op eender welk voorgaand album. Zo leverde Inspectah Deck van de Wu-Tang Clan een buitengewone bijdrage af op “Above The Clouds” en maakte Freddie Foxxx indruk op het zwaar beukende “The Militia”. Toch was het duidelijk dat de magie tussen het duo nog steeds verder leefde, want ook Guru zelf liet zich meermaals van zijn beste kant zien. Het was ook duidelijk dat Guru op dit moment helemaal tot wasdom was gekomen, met een perfecte balans tussen hardcore rhymes, sociale kritiek (zoals op “Betrayal” met Scarface) en zelfs wat momenten van inkeer (zoals in “In Memory Of…” of “Moment Of Truth”).
In 1999 werd een best of uitgebracht met de dubbel-cd Full Clip waarop al het beste van een decennium Gang Starr verzameld werd samen met een aantal nieuwe tracks die in geen geval moesten onderdoen voor de verzamelde klassiekers op de plaat. Ook nu nog blijft Full Clip een uitstekende introductie tot het werk van Gang Starr, ook al staat er niets op uit zijn laatste plaat The Ownerz.
Na Full Clip werd het echter weer stil rond Gang Starr. Ze zouden zich nog een laatste maal herenigen met het album The Ownerz in 2003, maar het werd toen duidelijk dat de schwung er niet meer helemaal in zat en dat de groep op automatische piloot werkte. De Europese tour voor deze plaat liep dan ook desastreus af en Guru moest de tour afwerken met een andere DJ omdat Preemo om onbekende redenen terug was gevlogen naar de VS. Het derde album in de Jazzmatazzserie (2000) verkocht uitstekend door een aantal sterke singles, maar werd als geheel lauw onthaald, net zoals zijn soloalbums die vooral uitblonken in ongeïnspireerde beats. Ook Jazzmatazz Vol. 4 (2007) wist niet meer te overtuigen, hoewel het in vergelijking met de andere recente albums wel terug een stap in de goede richting was.
‘Superproducer’ Solar
Voor zijn laatste drie albums werd Solar Guru’s nieuwe beatbrouwer, een zogenaamde ‘superproducer’ die er echter maar niet in slaagde een echt goede beat te maken. Steeds meer werd elk contact met Guru via controlefreak Solar geregeld, wat uiteindelijk in een triest hoogtepunt zou culmineren tijdens Guru’s laatste levensmaanden. Toen Guru opgenomen werd in het ziekenhuis doordat zijn toestand door zijn ziekte zwaar achteruitging en hij uiteindelijk in coma belandde, besloot Solar om dat niet publiek te maken. Toen familieleden van Guru dat wel deden, reageerde Solar door hen de toegang tot het ziekenhuis te weigeren. Een aantal verwarrende communiqués, geschreven in Guru’s naam, werden de wereld in gestuurd. Vreemd genoeg gingen ze voornamelijk over Solar. Ondertussen postte een neef van Guru een video op youtube waarin hij de hele situatie uit de doeken deed.
Op 19 april blies Guru finaal zijn laatste adem uit. Op internet verscheen een laatste brief van de man die zwaar bekritiseerd werd. Volgens een statement van Guru’s familie was hij in een constante coma tot aan zijn dood en zou hij de brief dus niet kunnen geschreven hebben. Het is spijtig dat het voor Guru op deze controversiële manier moest eindigen. Of de brief effectief door Guru geschreven werd, zullen we nooit weten, maar het staat alleszins vast dat er een vreemd geurtje rond de hele situatie hangt en dat het optreden van Solar niet helemaal correct kan genoemd worden.
Met het heengaan van Guru verliest de hiphopwereld een van haar grootste iconen. In de jaren negentig was de combinatie Guru en DJ Premier bijna automatisch synoniem met kwaliteit, en ook solo bracht de man toen uitstekende albums uit. Als MC wist hij zich te profileren als iemand met een frisse insteek in het hiphopgenre door zich te focussen op meer dan enkel bitches en bling. Dat zijn output het laatste decennium nog maar weinig de moeite was, doet uiteindelijk maar weinig af van zijn nalatenschap, dat als ronduit legendarisch kan gezien worden. Of om af te sluiten met ’s mans eigen woorden: “No man’s invisible, no plan is bulletproof, we all must meet our moment of truth.”
