Serge Gainsbourg, Vie Héroique

Striptekenaar en debuterend regisseur Joann Sfar noemt
‘Gainsbourg, vie héroïque’ op aandringen van de nabestaanden van
Gainsbourg nadrukkelijk ‘un conte’. Het is dus geen klassieke
biopic. Niet alles in deze film is waargebeurd, of zelfs
realistisch. Het is een fantasierijk en flamboyant verslag dat de
werkelijkheid overstijgt.

Het sprookje: de kleine, schuchtere Lucien Ginsburg, volledig
opgeslorpt in zijn eigen fantasiewereld, groeit uit tot de prins
van de Franse muziek- en entertainmentindustrie van de jaren ’70.
Joann Sfar vertelt het leven van Serge Gainsbourg – de eeuwige
schenenschopper – in een episodische structuur die vertrekt van
zijn kindertijd in het Parijs van de jaren ’40, om over zijn
womanizer-periode vol poëzie, bloedmooie muzes en doorrookte
chansons, tot het ietwat meelijwekkende verval van het icoon
Gainsbarre eind jaren ’80 te gaan.

Verwacht echter geen volledig carrièreoverzicht. Sfar, grote fan
van Serge Gainsbourg en eveneens zoon van joodse ouders, toont ons
duidelijk zijn eigen visie op het leven van ‘la gueule’.
Gainsbourgs filmcarrière wordt niet vermeld, evenmin als de opname
van zijn magnum opus ‘Histoire de Melody Nelson’ uit 1971. De hele
film draait minder om muziek dan om nationaliteit en identiteit.
Vooral de scène waar de kleine Lucien ten tijde van de Tweede
Wereldoorlog zijn Jodenster gaat halen speelt een cruciale rol. Het
lijkt alsof Joann Sfar eigenlijk een film over zichzelf wou maken
door de nadruk te leggen op Gainsbourgs joodse achtergrond en
passie voor tekenen en schilderen. Gepermitteerde ijdelheid? Een
biografische film is natuurlijk nooit een objectief relaas van
iemands leven. Sfar heeft die wetenschap in zijn voordeel gebruikt.
Beter om meteen die façade neer te halen en ervoor uit te komen dat
je een eigen semi-gefantaseerd fabeltje gaat vertellen en geen
geschiedkundig correcte documentaire. Hij steekt het niet onder
stoelen of banken: ‘Je voulais faire mon Gainsbourg’.

Sfars fabel levert soms bizarre, surrealistische taferelen op.
Zo is er het personage ‘La Gueule’, vrij vertaald als Gainsbourgs
Mr. Hyde. Een groot, sterk, maar ook monsterachtig lelijk alter ego
– met gigantische neus en oren – dat de timide Lucien aanzet tot
dingen die hij oorspronkelijk niet zou durven ondernemen. Alleen
slaat het in dit geval niet op moorden, zoals bij Dr. Jekyll, maar
op het versieren van vrouwelijk schoon.

Sfar gebruik hiervoor geen computeranimaties, CGI of
Avatar-toestanden, maar ouderweste animaties en een personage
gemaakt van papier maché. Daardoor dringt de vergelijking met dat
andere Franse wonderkind, Michel Gondry, zich op. Vooral in
‘The Science of
Sleep’ zagen we dat ook Gondry handig uit de voeten kan met wat
pritt en karton. In plaats van een grote neus, had hij dan weer
iets met reuzenhanden, een trucje dat hij ook al eens uitprobeerde
in de clip Everlong van de Foo Fighters. In een tijdperk waar we
bijna met geweld 3D-brilletjes op onze neus geklemd krijgen, werkt
ook Gondry met papier maché, karton en plasticine om effecten te
verkrijgen die vaak veel betoverender en ongetwijfeld verfrissender
zijn dan de gemiddelde ‘Lord of The Rings’
massascène.

De visuele
spielereien zijn amusant, maar blijven een beetje losstaan van het
verhaal. In tegenstelling tot ‘The Science of Sleep‘,
waar droom en realiteit constant in elkaar overlopen en de
geknutselde attributen en kartonnen decors een narratieve functie
hebben, is die samensmelting hier minder geslaagd. Langs de ene
kant heeft men geprobeerd de acteurs zo sterk mogelijk op de
originele Gainsbourg, Bardot & co te laten lijken. Vervolgens
loopt er een slungelig personage met een gigantisch papier maché
hoofd over het scherm. Afzonderlijk allebei zeer geslaagd, maar de
twee sporen – hyperrealistisch en fantasierijk – blijven de hele
film naast elkaar lopen, zonder elkaar ooit op een gezamenlijk punt
te ontmoeten.

Charlotte Gainsbourg zou oorspronkelijk de rol van haar vader op
zich nemen, maar haakte na 6 maanden af, omdat ze, niet geheel
onbegrijpelijk, de ervaring te pijnlijk vond. Theateracteur Eric
Elmosnino geeft – met behulp van wat extra neus en oren – zeer
overtuigend gestalte aan Gainsbourg. De uiterlijke gelijkenissen
zijn bijna onwaarschijnlijk. De geleverde acteerprestatie is zeer
sterk, zeker voor iemand die er openlijk voor uitkomt absoluut geen
fan te zijn van Gainsbourg. Ook Laetitia Casta brengt de jonge
Brigitte Bardot op een zeer sterke manier weer tot leven, nog voor
de oude dood is. Jane Birkin is ook nog niet dood, maar actrice
Lucy Gordon – voor sommigen misschien bekend van ‘Perfume‘, ‘Spider-Man 3‘ of
‘Les Poupées
Russes’ – die na deze rol misschien eindelijk klaar was voor
haar grote doorbraak, tragisch genoeg wel. Tijdens de postproductie
van de film pleegde zij op 29-jarige leeftijd zelfmoord in haar
appartement in Parijs.

Uit de titel – vie héroïque – spreekt
duidelijk Sfars liefde voor Serge Gainsbourg en zijn stille
kinderdroom om later iemand zoals hij te worden. Erg kritisch is de
film dus niet, maar dat pretendeert hij ook niet. Fans van
Gainsbourg kunnen opgelucht ademhalen: de man wordt niet
belachelijk gemaakt. Zelfs de periode waarin Gainsbourg een
karikatuur van zichzelf was geworden, wordt positief benaderd.
Beruchte televisieverschijningen waarin hij een biljet van 500
franc verbrandt of stomdronken ‘I want to fuck you’ zegt tegen
Whitney Houston komen in de film niet aan bod. Geïnteresseerden
kunnen YouTube checken…

Hoe dan ook zal Mijnheer Gainsbourg, de eeuwige provocateur,
blij zijn dat er bijna 19 jaar na zijn dood nog altijd over hem
wordt gesproken.