Geachte leden van de jury, ik breng u de zaak voor van het zesde seizoen van ‘Law and Order: Special Victims Unit’. Met deze serie slaan we het pad van een oeroude tv-traditie in: een politieserie met een één-misdaad-per-aflevering format. Nu ligt dat genre me sowieso niet, maar, beste leden van de jury, dat maakt zo’n serie nog niet per definitie slecht natuurlijk. Zo heb ik bij CSI (toch in den beginne, toen er nog geen 37 spinoffs van 517 afleveringen elk waren) dingen gezien die spannend en origineel waren. Los van het strakke stand-alone-format, is het geheel bij CSI ook redelijk flitsend en jong. Ik wil maar zeggen: die politie-whodunits zijn mijn ding niet, maar toen er mij gevraagd werd om eens een oordeel te vellen over een seizoentje ‘Law and Order: Special Victims Unit’, was ik wel vast van plan om het een objectieve, eerlijke kans te geven. Helaas, SVU, zoals de Amerikaanse fans het liefkozend afkorten, bleek nog veel minder te zijn dan ik gemiddeld van zo’n serie verwacht.
De reeks volgt de Special Victims Unit van de New Yorkse politie, het team dat wel eens spottend ’the sex-police’ genoemd wordt. Ze houden zich bezig met alle mogelijke seksmisdaden: verkrachtingen, verkrachting en moord, 25-jarige studenten met 16-jarige vriendinnetjes, ontvoeringen enzovoort. De afleveringen willen daarin niet alleen het politieonderzoek naar het wie-wat-waarom tonen, maar ook de hele rechtsgang achteraf. Die invalshoek zorgt ervoor dat we de hoofdrolspelers regelmatig eerder sluitend bewijs zien verzamelen, dan dat we ze enkel de daders zien klissen. Origineel? Pfwa, een klein beetje anders, ja. Maar het format levert eerder een hoop problemen op dan dat het de reeks op een hoger niveau tilt.
Je moet namelijk al aan een rotvaart je verhaal vertellen om in 42 minuten de misdaad, het klissen van de daders, het verzamelen van het bewijs en getuigen en de hele rechtszaak af te handelen. Alles van inhoud of uitwerking wordt dan ook opgeofferd voor plot. En dan nog krijg je regelmatig afleveringen die vlees nog vis zijn. Wanneer de makers zo’n high-speed-plot dan ook nog eens tsjokvol plotwendingen willen stoppen, krijg je compleet schizofrene afleveringen.
Een voorbeeldje, just for the fun of it. Een aflevering begint met een verdachte verdwijning van een kleutermeisje. Als kijker denk je dan: een ontvoeringszaak waar de agenten het meisje tegen de klok moeten zien terug te vinden dus. Maar na tien minuten is het slachtoffer dan plots al terecht: ze was meegenomen door een vrouw die beweert haar ‘echte’ moeder te zijn. De ontvoerster dacht dat haar eigen dochtertje een jaar eerder omgekomen was in een brand, al was het lichaam nooit teruggevonden – tot ze dat meisje in het park zag en ze zèker wist dat het haar dochtertje was. En dus dacht ze: meepakken die handel. Dan krijg je wat gerechtelijk gehakketak tussen de verschillende partijen die beweren de ouders te zijn en wat gesmodder met bizarre DNA-uitslagen. En dan, plottwist!, blijkt dat de eigenlijke boosdoener in het verhaal een vruchtbaarheidsdokter is die sjoemelt met bevruchte eitjes, waardoor vrouwen kinderen baren die genetisch gezien niet hun eigen kinderen zijn. (Cue lachband. Niet echt, spijtig genoeg.) Het ontvoerde meisje werd dus wel degelijk door haar ‘geboortemoeder’ opgevoed, en dat andere kind was wel degelijk in die brand omgekomen. Alleen leken die twee meisjes heel erg op elkaar omdat het genetische zusjes waren. Terwijl de rechtszaak tegen die dokter dan loopt, wordt het levende meisje toch nog eens ontvoerd door de ‘verkeerde’ mama, omdat die vindt dat het ‘genetisch gezien’ toch haar dochtertje is. En ook die laatste ontvoering wordt door de geweldige Special Victims Unit snel tot een goed einde gebracht. En dat alles in 42 minuten. I rest my case.
Helemaal denderend wordt het wanneer de scenaristen duidelijk een boodschap in gedachten hadden bij het schrijven van hun aflevering. Zo heb je er eentje waarin een aantal moordenaars de straten onveilig maken door moorden en verkrachtingen na te spelen uit het fictieve videospelletje ‘ntenCity’. Zeer onsubtiele boodschap: Beste mama- en papa-kijkers, laat uw kindjes geen GTA spelen alstublieft, ze worden er compleet geschifte agressievelingen van. Ik kan snappen dat je dat gelooft – het kan misschien zelfs waar zijn, en dat je dat dan even wil aanhalen in fictie, tot daar. Maar het wordt zò onsubtiel en zò vingerschuddend aangepakt dat je het gevoel krijgt dat je naar één of ander pamflet aan het kijken bent. Wanneer de flikken één van de makers van het spel ondervragen, en wanneer die onverlaat “It’s only a game” durft uitspreken, reageren de agenten zo verontwaardigd dat het hilarisch wordt. En moest dat nu één aflevering geweest zijn, omdat dat gamen het stokpaardje van één van de makers is, maar nee hoor, om de andere week wordt er wel één of ander onderwerp ‘aangekaart’ (hoor bij deze hoe de makers zichzelf volop schouderklopjes aan het geven zijn omdat ze toch zo goed bezig zijn.) Drugs, kindsterretjes, grove taal op de radio, alcohol, seks (uiteraard)… Overal wordt een lesje over gegeven.
Ook de vormgeving laat te wensen over. In TV moet het absoluut niet altijd draaien om een opvallende, tot in de puntjes afgewerkte stijl. Als een reeks op de meest klassiek mogelijke manier in beeld gebracht is, kan dat al lang goed genoeg zijn. Maar zelfs daar slaat SVU de bal volledig mis. Het meest opvallende stilistische kenmerk zijn zwarte beelden met tekst. De eerste keer is aan het begin van elke aflevering, waarbij heel ernstig beschreven wordt (door tekst op het scherm èn door een voice-over, moest u geen zin hebben om het te lezen) dat de Special Victims Unit de meest gruwelijke misdaden probeert op te lossen en dat we nu één van hun verhalen te zien zullen krijgen. Kwestie van zeker te zijn dat iedereen door heeft dat ‘Law and Order’ zichzelf veel te serieus neemt. En dan heb je nog zo’n vijf à zes tekstbeelden per aflevering die volledig willekeurig aan het begin van een aantal scènes getoond worden, met een héél nadrukkelijk, storend ‘doinkdoink’-geluidje erboven. Daarop staat wat informatie over de scène die daarna begint: stad, gebouw, datum, uur, eventueel nog wat extra informatie (“vijf dagen na verdwijning”). Een heel scherm vol onnodige tekst dus, dat dan ook nog eens te kort in beeld komt om helemaal te lezen. Het enige dat het doet is het geschifte ritme van de afleveringen nog meer verstoren, en mensen die een aflevering met een koptelefoon op bekijken de daver op het lijf jagen.
Ik heb nog niet veel gezegd over personages, maar hoe kan het ook: op 26 afleveringen heb ik misschien één of twee scènes gezien waarin de hoofdpersonages, de agenten, wat emotie mogen tonen, of tijd krijgen om te reageren op wat ze meemaken. De nevenpersonages (slachtoffers, daders en verdachten) krijgen in de loop van hun ene aflevering misschien ietsje meer materiaal, maar dan alleen maar omdat het moet. De acteurs lopen er dan ook meestal bij alsof ze er niet veel zin in hebben – wandelende robot Ice-T op kop. (Even terzijde, welke zichzelf respecterende acteur van over de 40 laat zichzelf nu met zijn rapper-naam op de aftiteling zetten? Triestig…)
Als je een politiereeks van dit slag wil zien, ben je eigenlijk beter af met een Witse of Aspe van bij ons. Even onzinnig en inhoudsloos, maar die reeksen ‘van eigen bodem’ hebben ten minste nog een zekere charme. Bij ons is dat dan ‘groots’, iets waar de makers trots op zijn en echt hun werk in steken. ‘Law and Order’ voelt daarentegen precies als wat het is: bandwerk. En er is volgens mij geen enkele schakel in de keten van scenaristen tot acteurs die het niet zo ziet.
