Op haar 45ste is het nog steeds overduidelijk dat Tori Amos verre van in het reine is met de demonen en grote vraagtekens uit haar verleden. Ze heeft ze wel onder controle, maar nog niet volledig verbannen en eigenlijk hoeft dat ook helemaal niet, want het levert nog altijd boeiend songmateriaal op.
Niet dat de bekende domineesdochter over de hele lijn even sterk uit de hoek komt op haar nieuwe cd Abnormally Attracted To Sin, maar vaak schopt ze de bal recht in het kruis van de goegemeente en etaleert ze zich, volledig naar analogie met de titel, als een volbloed zondares die we maar al te graag eens op de thee zouden krijgen op een uitgeregende zondagmiddag. Voor een goed gesprek natuurlijk.
Ook de hoes van haar tiende plaat kadert volledig in het teken van de zoete zonde. Zwoel en verleidelijk kijkt ze recht in de ogen van de potentiële koper terwijl ze in haar ene hand een oogmasker vasthoudt. Tori Amos is nooit één bepaalde Tori Amos geweest. Er zitten verschillende vrouwen in haar lichaam en die mogen best even een stapje in de wereld zetten als de context erom vraagt. En ook hier zie je verder in het boekje een Tori in verschillende gedaantes: de verlegen vrouw, de dominatrix of meesteres, het kleine meisje, de spionne, de femme fatale … Net als op Strange Little Girls of American Doll Posse ondergaat ze de ene gedaanteverandering na de andere, maar tegelijkertijd blijft ze wel met beide voeten op de grond.
Amos: “Ik kan me in verschillende gedaantes verliezen, maar ik gebruik die gedaantes wel om bepaalde zaken grondig te kunnen analyseren. En wat ik via hen leer kan ik dan weer toepassen op de Tori Amos die in het dagelijkse bestaan componiste, echtgenote en moeder van een dochter is. Ik vind het noodzakelijk dat ik op een gegeven moment als het ware uit mezelf kan treden en (lachend) dat kan best zonder enige vorm van exorcisme.”
enola: Begrijpelijk, want de katholieke kerk is niet bepaald je beste vriend.
Amos: “De katholieke kerk zou net als zoveel andere godsdiensten een zeer mooi instituut geweest kunnen zijn en nog steeds zijn, maar de geschiedenis heeft ons geleerd dat het vooral een instrument van onderdrukking is geweest. En eigenlijk is het dat nog steeds. Het is en blijft een door mannen gedomineerd clubje waarin de ene al wat fanatieker dan de andere is.”
enola: Die dan bovendien ook nog eens hun seksualiteit moeten onderdrukken terwijl ze diep van binnen ook Abnormally Attracted To Sin zullen zijn.
Amos: “Dat denk ik ook. Het is sowieso een bijzonder onnatuurlijke situatie waarin ze verkeren en dat kan alleen maar tot de nodige frustraties leiden. Heel wat songs op deze cd verwijzen ook naar de kerk en de manier waarop een slaafse volgzaamheid als het hoogste goed ingeschat wordt. Het aannemen van bepaalde dogma’s, geen vragen stellen en alles onderdrukken, de vrije geest onderdrukken, de universele liefde tussen de mensen prediken maar ondertussen keiharde regels en sancties opleggen voor wie ook maar een teken van afvalligheid laat blijken. Het is zo’n verziekte toestand die dan weer uitzonderlijk boeiend songmateriaal kan opleveren. (lachend) Misschien moet ik ze wel dankbaar zijn.”
enola: Abnormally Attracted To Sin verhaalt naar goede gewoonte over seksualiteit en over de economische, religieuze, spirituele en politieke krachten die het leven van de moderne mens beïnvloeden. Je weet dat allemaal vanuit een zeer persoonlijk en vrouwelijk perspectief te brengen, maar tegelijkertijd slaag je er ook in een universele boodschap in je teksten te steken. Daar let je waarschijnlijk erg hard op, niet?
Amos: “Zeer zeker, want anders zou het gewoon een zielige egotrip worden van een om aandacht smekende artieste. Ik vertrek vanuit zaken die ik dagelijks beleef, vanuit mijn bedenkingen over de wereld en daar schrijf ik over. Maar tegelijkertijd waak ik er dan wel sterk over dat alles toegankelijk genoeg blijft voor een breder publiek en dan hoef je niet af te komen met hermetische teksten die enkel door literatuurprofessoren kunnen worden ontrafeld. Ik geef de dingen liever een naam en zeg waar het op staat. Frontaal in je gezicht maar wel artistiek verantwoord. En dan is het eens te meer een leuk en sterk gegeven om je te bedienen van bepaalde personages. Je kan de zaken uitvergroten om daarna tot de kern terug te keren.”
enola: Je moet er als luisteraar wel voor werken.
Amos: “En dat is maar goed ook. Ik maak geen wegwerpsongs met een levenscyclus van enkele weken op de radio. Je werkt als artiest altijd voor de eeuwigheid, daar moet je in geloven want anders heeft het geen nut om er de mensen mee lastig te vallen.”
enola: Je bent waarschijnlijk toch een van de hardst werkende artiesten uit het huidige popcircus. Je neemt regelmatig cd’s op en onderneemt lange wereldtournees en je draait er je hand niet voor om mee te werken aan een of ander interessant project. Is er naast al die verschillende gedaantes ook een workaholic Tori?
Amos: “Niet bepaald, want ik functioneer als mens enkel en alleen door het feit dat ik kan creëren. Ik heb onlangs voor het eerst in 20 jaar een optreden moeten afgelasten wegens een voedselvergiftiging en dat was een ellendige ervaring. Ik moet gezond zijn, in geest en in lichaam en alleen op die manier kan ik creëren, ideeën uitwerken en songs schrijven. Ik ben een moeder en een echtgenote, maar alles wat ik doe, wordt op een of andere manier geleid door het feit dat ik een muzikante ben.”
enola: Eigenlijk ben je een soort sonische verleidster.
Amos: “Dat hoor ik graag want ik doe er alles voor om de luisteraar te verleiden. Dat deed ik al toen ik rond mijn 25ste een internationale doorbraak kon forceren. Toen was men dat blijkbaar niet gewoon van een vrouw en eigenlijk is het zelfs als een gevestigde artieste nog steeds een gevecht tegen de vooroordelen en de grote machine die alles zo mainstream mogelijk tot bij de mensen wil brengen. Je mag ook niet vergeten dat het pas in de negentiende eeuw mogelijk werd voor vrouwen om zich artistiek te ontwikkelen. In de literatuur, de muziek, de beeldende kunst … het is verre van een evidentie geweest. En vergeet ook niet dat we in de popmuziek nog maar enkele decennia over een ongebreidelde artistieke vrijheid kunnen beschikken. Sterke vrouwen als Nina Simone, Billie Holiday of Janis Joplin hebben ooit een gemeende vuist gemaakt tegen een industrie die door mannen geleid werd en dat is maar goed ook. Vrouwen hebben de mannelijke dominantie door de eeuwen heen veel te weinig in vraag gesteld en ook nu wordt er door een door mannen geleide industrie met het zelfbeeld van de vrouw gespeeld. Kijk maar naar de modewereld, de reclame … allemaal heel subtiel maar wel nog steeds rolbevestigend. En dan ben ik er plots met mijn muziek, mijn teksten, mijn attitude … En dan ben ik geen vrijheidsstrijdster die met het grote gebaar op de barricades gaat staan. Ik ben al bij al een zeer normale vrouw die zich bewust is van haar rol in de samenleving en het spel liever wat subtieler speelt.”
enola: Je teksten en je muziek lezen en luisteren als het ware als één grote ode voor meer verdraagzaamheid.
Amos: “Ik vind verdraagzaamheid of tolerantie het hoogste goed in deze moderne samenleving, net omdat die tolerantie zo sterk bedreigd is. Kijk maar eens goed om je heen, het hoeft niet altijd over terrorisme op wereldschaal te gaan. Intolerantie zit zelfs in de kleinste gemeenschap ingebakken. Ik pleit voor meer respect en het opkrikken van je eigenwaarde als een eerste stap naar het bereiken van die tolerantie. Het is pas wanneer je goed in je vel zit dat je onbevooroordeeld en scherp kan nadenken over de samenleving die je omringt. En het is net tijdens het schrijven van songs dat ik mijn helderste momenten beleef. Het is alsof mijn geest dan anders werkt en zich als een medium opwerpt. Dan ben ik in staat om onderwerpen en personages beter te doorgronden en eigen te maken. Gelukkig voel ik zo’n moment juist aan en kan ik me dan even terugtrekken in mijn eigen wereld. Ik heb het geluk een begrijpende echtgenoot te hebben. Mark (Hawley) is zelf studiotechnicus en hij is vertrouwd met de denk- en leefwijzen van een muzikant of muzikante. Dat helpt.”
enola: Van negen tot vijf op kantoor schrijven, zoals Nick Cave of John Hiatt, zit er voor jou blijkbaar niet in.
Amos: “Niet echt. Ik kan het niet dwingen of forceren en zie me ook niet in een kantoor zitten achter een grote piano met een leeg blad voor mijn neus. Dat lijkt me te dwingend en dat zou in mijn geval nefast zijn voor de inspiratie.”
enola: Uit de plaat kan je ook afleiden dat de rol van de man in de moderne maatschappij behoorlijk veranderd is.
Amos: “Zeer zeker want niets is nog zeker. Het was ooit simpel toen de man ging jagen en voedsel meebracht. Toen waren de patronen zeer afgebakend. Maar ook zo’n honderd of amper vijftig jaar geleden was de man de economische motor van een gezin, de patriarch wiens wil wet was. Een vrouw was al gelukkig met een wasmachine of een ijskast. Die zekerheid is nu weggevallen en zeker door de financiële crisis die we nu beleven. Het wordt voor mannen steeds moeilijker om hun succes en positie af te meten aan de status van hun werk. Een maatpak en een das zijn niet langer meer de definitie van de mannelijke superioriteit en eigenlijk ben ik daar niet rouwig om. Kracht krijg je tegenwoordig door veel van jezelf te geven en niet door veel te nemen. En ik denk dat heel wat bankiers daar even mogen bij stilstaan.”
