Religie en moderne kunst, lijkt dat geen tegenstelling, meer zelfs, de tegenstelling der tegenstellingen ? Toch niet, blijkt nu, want in De Nieuwe Kerk op de Dam te Amsterdam laten ze je nog tot 19 april zien hoe divers religiositeit tot uiting komt bij een aantal moderne kunstenaars. Wie daarbij denkt dat religiositeit in de kunst stopte bij de Verlichting heeft het mis. In de twintigste eeuw komt het begrippenkader voor en ook tijdsgenoten zijn blijkbaar religieus geïnspireerd. Religie iets van alle tijden en van alle generaties? Een mens zou het nog gaan geloven…
{image}Amsterdam is een stad die vele mensen nu echt niet meteen associëren met religiositeit, denk maar aan de eetcafés en de uitgaansbuurt. Maar Amsterdam is ook de stad die religie meteen in je aangezicht duwt, al vanaf het moment dat je het Centraal Station verlaat zie je in koeien van letters verwijzingen naar God en gebod, en occasioneel schreeuwt een al te enthousiaste geloofsaanhanger je het zondebesef ook nog eens letterlijk in het gezicht. Na vijfhonderd meter wandelen arriveer je aan het Paleis op de Dam (met als eigenares een zekere Beatrix) en schuin hierlangs kan je de Nieuwe Kerk aantreffen. Een op zich al imposant gebouw dat de tand des tijds getrotseerd heeft, maar nog des te meer eerbied oproept wanneer je merkt dat het tegelijkertijd dienst doet als Stedelijk Museum. Of nee, toch niet blijkt dan opeens, eigenlijk is het Stedelijk Museum aan het verhuizen en zal het pas eind 2009 op zijn nieuwe locatie openen. Ondertussen zorgt de Nieuwe Kerk ervoor dat een tentoonstelling binnen haar muren als zoethoudertje kan dienen.
De plaats lijkt goed gekozen. Tachtig werken werden uit de collectie van het Stedelijk Museum gelicht en beschrijven perfect het gevoel dat moderne kunstenaars voelden wanneer ze over religiositeit nadachten. De individuele kunstenaars hebben hierover zeer secuur nagedacht, terwijl je vanuit de levensloop van sommige onder hen nu niet onmiddellijk veel affiniteit met religie zou verwachten.
Wie zou bijvoorbeeld Malevich (1878-1935) verwachten in deze tentoonstelling ? Toch is de Russische suprematist blijkbaar ook een religieus denker geweest, want hij maakte in de jaren ’20 typische kruisen in diverse kleuren. Het waren weliswaar suprematistische kruisen maar toch. Ja hoor, in die jaren ’20 was het kruis naast de cirkel en het vierkant een van de basisvormen voor de suprematisten… De rode kleur bevond zich toen wel nog naast zijn latere zo kenmerkende zwarte kleur.
Blijkbaar had ook Francis Bacon (1909-1992) een speciale relatie met religie. Bij hem kon het begrip seksualiteit dan weer moeilijk ontbreken. En dit in een Kerk van de Gereformeerden, het blijft wachten op de eerste donderpreek…
Zelfs abstracte schilders zoals Mondriaan en Rothko halen de banden in hun naoorlogse periode nauwer aan met het begrip. Maar zijn zij niet schatplichtig aan onze James Ensor, die hier ondermeer present is met een pentekening van De intocht van Christus te Brussel uit zijn supercreatief jaar 1888.
Uiteraard vergeet men de levende moderne kunstenaars niet, zoals ook Mike Kelley, die gevochten heeft met het thema als onderstroom bij zijn jeugdherinneringen en vermeend seksueel kindermisbruik. Ook bij hem geeft het thema weer wat het dient weer te geven, een visie op de problematiek, al is het in zijn geval een negatieve visie.
Kortom, een tentoonstelling in een uniek kader en met 80 zeldzaam, maar toegankelijke werken, een expositie die de moeite loont om eens een ommetje voor te maken indien je toevallig in Amsterdam zou aanspoelen. Nog te bezoeken tot 19 april 2009 in de Nieuwe Kerk op de Dam
