Popmuziek is slecht, gevaarlijk, idioot, belachelijk en bedreigend. Daarom is het ook verboden in Iran. Hiphoppers, Mariah Carey-imitatoren en Bob Marley-fans, allemaal moeten ze hun toevlucht zoeken tot de ondergrond. Twee Iraanse bands vertellen hun verhaal aan goddeau: hoe het is popmuziek te maken onder een regime dat de totale verbanning van popmuziek eist.
Deze zomer vindt een opmerkelijk evenement plaats: Chris De Burgh zal het eerste popconcert spelen op Iraanse bodem in 29 jaar. Hij laat zich bijstaan door Arian, een traditionele band uit de hoofdstad Teheran. De Burgh beloofde heel zijn oeuvre te brengen Lady In Red incluis.
De Iraanse geestelijke overheid ziet weinig bezwaar in De Burghs optreden. Dat is verrassend: het streng-islamitische land verbiedt immers popmuziek sinds de revolutie van 1979. Toen werd een streng godsdienstig bewind geïnstalleerd. Bands als The Beatles of The Rolling Stones werden verbannen uit de platenzaken. Er kwamen strenge straffen te staan op het bijwonen, organiseren en opluisteren van popconcerten.
Gevraagd naar het waarom van dat verbod, antwoordde een van de belangrijkste geestelijke leiders van het land, Groot-Ayatollah Naser Makarem Shirazi in een interview: "Muziek is populair en maakt het moeilijk voor mensen om logisch en correct te denken." Hij illustreert dit met een voorbeeld: "Op een concert kunnen mensen zich enkel op de muziek focussen, en niet op iets anders. Muziek is als een drug." Volgens de streng-islamtische leer daar van kracht, mogen gelovigen zich niet laten afleiden van de ware zaak.
De Burgh is dus een uitzondering. Westerse commentatoren zijn maar wat verbijsterd dat de Ershad, het Iraanse Ministerie van Cultuur en Islamitische Begeleiding hem de toelating gegeven heeft om een aantal shows te spelen. Een verklaring is nooit gegeven. Vast staat dat De Burgh mateloos populair is gebleven in Iran de afgelopen jaren. De staatsradio speelt regelmatig instrumentale versies van zijn nummers. Bovendien heeft De Burgh altijd een groot hart getoond voor het land. Na de aardbeving in Bam uitte hij onmiddellijk zijn medeleven met de slachtoffers. Ook zouden zijn teksten weinig aanstootgevend zijn, een niet geheel onbelangrijk pluspunt in Iran.
Westerse muzikanten komen er dus normaliter niet in. Maar ook lokale talenten onderhouden niet bepaald vriendschappelijke banden met het regime. Popmuziek is verboden, wat alle rockers in spe drie keuzes laat: of ze conformeren zich aan het regime, of ze gaan de ondergrond in of ze nemen de biezen. Het bekendste Iraanse muzikale exportproduct van de afgelopen jaren, O-Hum, koos ervoor het land te verlaten. O-Hum maakte een vijftal jaar geleden vooral furore omdat ze traditionele gedichten op moderne muziek zetten. Het Ministerie van Cultuur en Islamitische Begeleiding bleek dat wat te gewaagd te vinden. Om muziek te blijven maken, nam O-Hum de wijk naar Canada.
Josh Homme onder de toonbank
Veel Iraniërs kunnen het zich echter niet permitteren te vluchten naar het buitenland. Die beperking heeft gezorgd voor een actieve ondergrond van jonge muzikanten. Twee indierockpioniers vertellen over hun ervaringen. Ash is gitarist en bezieler van FONT, een indierockband die zich geïnspireerd noemt door Arctic Monkeys en Bloc Party en maar al te graag Depeche Mode covert. Raam is frontman van Hypernova, een niet onaardige band in het verlengde van postpunkacts als We Are Scientists of The Bravery. De twee bands zijn, samen met het Libertines-geïnspireerde The Yellowdogs, de speerpunten van de ondergrondse rockscene in Teheran.
Ash vertelt het volgende over die scène: "Veel indierock is hier niet. Vooral metal- en progrockbands zijn populair bij jongeren." Indiepionier Raam verklaart: "Ik denk dat veel groepen nog teren op oudere invloeden. Het duurt lang vooraleer nieuwe muziek hier doordringt. Metal en progrock zijn zowat het meest vernieuwende. En ook hiphop kent heel wat aanhangers in Teheran. Dat is echt een grote scène. Er worden heel wat taboes doorbroken door de hiphoppers. Ze maken komaf met de conservatieve manier van denken."
Toch kiezen zowel Ash als Raam voor indierock, geen voor de hand liggend genre in Iran. Ash: "Als ik muziek maak, ben ik vooral beïnvloed door Arctic Monkeys, Bloc Party, The Strokes, Yeah Yeah Yeahs en ook The Rapture. Ik houd wel van het sixtiesgeluid van die bands, met wat stevige grooves erdoor. Ik probeer met FONT ook zoiets te doen." Raam denkt eerder aan bands als Queens Of The Stone Age en Franz Ferdinand en geeft meteen mee geïnspireerd te zijn door traditionele Iraanse gezangen. Niet dat dat te horen is in het jachtige postpunkgeluid van zijn band.
Het is natuurlijk wel wat tegenstrijdig: in een land waar popmuziek verboden is, allemaal hippe bands opsommen als inspiratiebron. Arctic Monkeys of The Strokes mogen inderdaad niet in de platenzaak liggen, beaamt Raam. Maar echt een probleem is het niet. "Iedereen vindt wel een manier om het regime te omzeilen. Vroeger werden cassettes en cd-r’s het land ingesmokkeld. Nu beschikken we over internet. Websites als MySpace zijn wel geblokkeerd, maar dat valt wel te omzeilen. Nieuwe platen zijn hier vaak ook, net als in Europa, al voor hun release terug te vinden onder de toonbank."
De joods-orthodoxe Ancienne Belgiques
Een band oprichten is echter heel wat moeilijker. Ash signaleert een heleboel problemen: "Probeer maar eens een bassist te vinden in een land waar popmuziek verboden is. Het duurt ook eeuwen voor je je instrumenten hebt. Het is verdomd moeilijk een BOSS overdrive unit te bemachtigen. Dan moet er nog gerepeteerd worden: als je niet opgepakt wil worden, dan moet je ervoor zorgen niet gehoord of gezien te worden. Een stevig geïsoleerde kelder volstaat vaak wel als oefenhok."
Niet gehoord of gezien willen worden, dat maakt het nogal moeilijk een stevige fanbasis uit te bouwen. Internet is het middel bij uitstek voor de bands om contact met elkaar te houden en fans te bereiken. Raam: "Door MySpace kunnen we communiceren met onze fans. Het internet is echt een zegen. Maar simpel is het allemaal niet. Fans moet je eigenlijk winnen op optredens."
Laat optredens organiseren net verdomd problematisch zijn. Popconcerten zijn simpelweg verboden, op twee uitzonderingen na: joods-orthodoxe kerken staan los van de islamitische overheid en beschikken zodoende over een zekere autonomie. In die kerken mag dus popmuziek gespeeld worden. Dan zijn er ook nog de muziekconservatoria. Daar mag gespeeld worden mits toestemming van de overheid. In theorie zijn er dus twee plaatsen in Iran waar The Beatles volop gecoverd mogen worden, in de praktijk valt dat echter dik tegen. Ash: "Vaak krijgen we niet de toestemming daar te spelen. Als er al eens toegestemd wordt, dan is de politie er snel bij om het af te blazen. Dat is balen, keer op keer."
Wat rest zijn ondergrondse concerten: letterlijk in kelders, in schuurtjes of woonkamers; ver weg van de wakende ogen van het bevoegde Ministerie of van de politie. Dat loopt echter niet altijd goed. Kooshan vertelt over hun laatste optreden deze zomer. Dat heeft de wereldpers gehaald. "We besloten op te treden voor vrienden en enkele fans. We hebben lang moeten zoeken naar een geschikte locatie. Uiteindelijk werd het een geweldig feest. Totdat de politie kwam binnenstormen. Ze hebben iedereen gearresteerd, zowel fans als muzikanten, 240 mensen in totaal."
Een dag later verscheen op de Reuters-telexen: "Buitenlanders gearresteerd op satanisch rockconcert in Teheran." In het persbericht verklaarde de politiewoordvoerder "150 flesjes alcohol, 800 obscene cd’s, verschillende soorten drugs en ongepaste kledijstukken in beslag genomen te hebben." Ash: "We waren dus alleen maar wat muziek aan het spelen voor vrienden."
Dat liep dus niet goed af. Ash vertelt: "Iedereen ging naar de cel. De fans mochten al een dag na hun arrestatie naar huis. Wij muzikanten moesten blijven. Ik heb in totaal drie weken in zo’n grote cel moeten zitten, tussen moordenaars en verkrachters. Nogmaals, gewoon omdat ik muziek aan het spelen was."
Ash: "Ik vind het echt ongelofelijk dat er in het Westen mensen zijn die geld kunnen verdienen met hun muziek. Al bij al was dit natuurlijk een goede levensles. Wat we doen is verboden, maar daarom niet slecht. Muziek is niet satanisch." Hij wordt niet moedeloos: "We moeten voort blijven doen en zien dat de rest van de wereld ons verhaal te horen krijgt."
Uithangbord met verblijfsvergunning
Hypernova is momenteel zowat hét internationale uithangbord van de Iraanse indierock. De komende weken speelt de band heel wat shows op het Amerikaanse vasteland. Het klinkt wel wat bizar: een Iraanse band die een Amerikaanse tour op poten zet. Frontman Raam lacht: "We hadden inderdaad nooit verwacht ooit met onze muziek naar buiten te komen. We hebben geluk gehad".
Niet geheel correct eigenlijk, Raam heeft het geluk afgedwongen. Nog niet zo heel lang geleden leek het verhaal van Hypernova heel erg op dat van FONT: problemen met het regime, altijd weer. Totdat Raam zijn mailbox nakeek: "Een jaar geleden stuurde ik een demo naar de organisatie SXSW, een internationaal showcasefestival. Of ik er met Hypernova mocht komen optreden. De organisatie stuurde me een mailtje terug: kom maar af. Ik geloofde het eerst niet."
Toen begonnen de problemen: "Het ligt niet voor de hand Amerika binnen te geraken. Ze zijn er niet zo tuk op Iraniërs. We zijn naar Dubai moeten gaan. Daar is een Amerikaans consulaat. Onze inreisvisa werden echter geweigerd. We mochten niet op het vliegtuig naar Texas. Dan hebben we nog maar eens een aanvraag ingediend. Het duurde een eeuwigheid vooraleer we toch mochten gaan. Er werd ook wat gelobbyd in Amerika. Uiteindelijk heeft Senator Charles Schumer, een democraat die New York vertegenwoordigt, er politiek gewicht aangegeven. Plots mochten we het land wel binnen".
Raam vervolgt: "Toen we eindelijk mochten afreizen, was SXSW al lang voorbij. In New York konden we gelukkig nog een show regelen. Daar kwamen dan MTV en de New York Times op af. En zo ging de bal aan het rollen. Ondertussen zitten we al bijna een jaar in Amerika en spelen we volop shows. We krijgen veel steun van fans en organisatoren. Te bedenken dat we bij onze aankomst maar genoeg kleren bij hadden voor drie weken."
Afgelopen maand speelde Hypernova dan toch op SXSW. Een jaar te laat weliswaar, maar dat deerde de vier bandleden niet. Ze stonden er toch maar. Ook de toekomst ziet er hoopvol uit. "Ondertussen is onze verblijfsvergunning met een jaar verlengd. Maar goed ook, want we hopen binnenkort ons debuutalbum uit te brengen. Enkele labels hebben al interesse getoond. Ik denk wat de heel wat mensen gaan verrassen met dat album." En dan? "We dromen ervan ooit een Europese tour te doen. De zomerfestivals, dat moet geweldig zijn."
Ook FONT plant het land te verlaten. "We zijn druk bezig met het opnemen van een album. Er zijn echter geen labels of platenmaatschappijen in Iran. We moeten hier wel weg als we iets in de muziek willen betekenen. Het zal niet simpel zijn." Een advies van Raam: "Geloof gewoon in je dromen. Dan komen ze ook uit." Hij sluit af met "Viva rock ’n roll". Enkel niet in Iran. En al zeker niet met Chris De Burgh.
