107 min. / USA –
Oostenrijk / 2007
Eerlijk? Het idee om als regisseur een remake van je eigen film
te maken vinden wij maar zo-zo. Zeker wanneer het gaat om een film
met een eenmalige knock-out formule, zoals bij ‘Funny Games’. Al
helemaal absurd wordt het wanneer je als regisseur geen haartje
wilt verleggen en kiest voor een shot-by-shot-remake, waarbij enkel
de cast en de taal het origineel van de remake onderscheiden. Dan
staat de vraag brutaal recht uit de dode waarom we met het
origineel geen genoegen kunnen nemen (en nog belangrijker: wanneer
oh wanneer die Amerikanen nu eindelijk eens ondertitels gaan leren
lezen?). Michael Haneke kreeg uiteraard een aardig sommetje om
‘Funny Games’,
zijn meest controversiële film uit 1997, in een Amerikaans sausje
te dippen, maar wie zijn werk kent, weet dat hij geen schoothondje
is: het is his way or the highway en dus moet hij wel een
heel goede reden gehad hebben om zomaar in herhaling te vallen. En
die heeft hij: met ‘Funny Games US’ hoopt hij een groter Amerikaans
publiek te bereiken (en liefst ook te choqueren). Het verhaal van
de film – twee jonge gasten gijzelen een gezin en maken er een
vernederend spelletje van wie het langst blijft leven – is volgens
hem voor de USA, de grootste geweldconsumenten ter wereld, het
meest relevant. Mooi voor de portemonnee van Haneke (al heb ik mijn
twijfels of Amerika er pap van zal lusten) en mooi dat de film nu
eindelijk de oceaan is over geraakt, maar wie de originele film al
gezien heeft, heeft aan deze remake natuurlijk weinig boodschap.
Een geluk dat een remake van een sterke film soms ook gewoon als
een sterke film overeind blijft.
Haneke kon niets bedenken dat hij aan ‘Funny Games’ wou
veranderen. De boodschap was volgens hem duidelijk en nog steeds
relevant. Het scenario van ‘Funny Games’ is dan ook
een exacte kopie van het origineel: twee beleefde ken, Paul
(Michael Pitt) en Peter (Brady Corbett) in Coralwitte tennisoutfit
en bijpassende handschoenen dringen op legale wijze het
vakantiehuisje van een gezin binnen (ze komen eieren lenen), maar
na een schermutseling komen hun ware bedoelingen al snel
bovendrijven: ze willen een spelletje spelen, een sadistisch
spelletje dat ze zelf heel grappig vinden. Het heet: wie blijft het
langst leven? Anna (Naomi Watts), haar man Georg (Tim Roth) en hun
10-jarig zoontje Georgie worden ongewild de speelbal van hun
duivels gepest. Het drietal ondergaat in willekeurige volgorde hun
klucht van pijn, verscheurend verdriet, vernedering en
psychologische kwelling.
De wijze witbaard Haneke moet zeker in de verleiding gekomen
zijn tijdens het filmproces om allerlei aanpassingen aan te
brengen, – iets dat je opnieuw doet, tracht je toch altijd te
verbeteren – maar onze Michael zou zichzelf niet zijn als hij zich
niet minstens een tiende zo masochistisch gedroeg als ‘La Pianiste’
uit zijn gelijknamige film. Hij hield op de set dan ook alle
aspecten van zijn film streng onder de knoet: van de dialogen, over
de setting, de camerastandpunten, de sfeer, enz… alles moest en
zou hetzelfde blijven. Het werd bijna een weddenschap met zichzelf:
zou ik het kunnen? En ja, het is hem gelukt. Natuurlijk zijn er
onvermijdelijk kleine verschuivingen gebeurd: de hond in de film is
van een ander ras, de haarkleur van de jongens is anders, een
draadloze telefoon werd een gsm, de tekst over het ’tutoyeren’ kon
niet in het Engels, … maar dat zijn pietluttige details. Als er
verschillen zijn, dan zitten die bij de acteerprestaties en
aangezien Haneke van zijn acteurs bijna identieke bewegingen en
gedragingen eiste als van hun Duitse voorgangers, valt ook hier
bijna geen verschil te merken. Bijna zeg ik.
Michael Pitt en het psychopatenbestaan is een match made in
hell. Die kerel straalt de perfecte combinatie uit van naïef
omhulsel en een creepy inhoud. Hij staat samen met Joseph Gordon-
Levitt ondertussen wel een beetje bekend om zijn eigenzinnige
filmprojecten in de alternatieve Amerikaanse filmscene (‘The Dreamers’, ‘Last Days’, ‘Delirious’). Dat hij in
een innerlijke morele strijd verwikkeld was bij het vertolken van
deze überslechte mensch, daar was bij deze talentvolle acteur niets
van te merken. Ook Brady Corbett (Brian uit ‘Mysterious Skin’, een al
even eigenzinnig baasje dus) als ‘bolleke’ laat de ironie lekker
rond zijn witte onschuld stralen en ook Noami Watts is uitstekend
doorleefd als het emotioneel uitgewrongen zeemvel dat onder het
getreiter van haar overblijft. Over het algemeen werkten de scènes
met de Duitstalige acteurs echter nét iets beter. Zeker die waarin
de Duitse Paul zich rechtstreeks tot het publiek richt, leken iets
diepere gaten in je ziel te branden (en waar is trouwens die
knipoog gebleven?). Is het hun bekende kop die de Engelstalige
acteurs een beetje tegenwerkt en het verrassingseffect wat
wegneemt? De cast maakt veel indruk, maar straalt net dat tikje
minder de dreigende spanning uit die het origineel zo
verschrikkelijk nagelbijtend maakte.
Naomi Watts heeft trouwens lang getwijfeld of ze de rol zou
spelen, uit angst voor de reacties in Amerika. Niet onterecht
natuurlijk. Staat Amerika wel open voor deze film? Want ook met
deze nieuwe versie doelt Haneke natuurlijk op hetzelfde: provoceren
en kritiek geven op de manier waarop geweld in de media wordt
afgebeeld. En dat bereikt hij ook met deze remake weer. Mensen
zullen door de gebeurtenissen in de film gechoqueerd zijn, zullen
weglopen uit de zaal, op hun achterste pootjes dansen en dat om de
verkeerde redenen: Haneke toont bijna geen expliciet geweld, zeker
niet meer dan de portie die de Amerikaan dagelijks gemiddeld op
zijn bord krijgt. Wat hij wél doet, is met de kijker zijn voeten én
geweten spelen en dat blijkt soms moeilijker te verteren.
‘Funny Games’ wordt vaak in het rijtje geplaatst naast ‘Natural Born Killers’
(1994) en ‘C’est
Arrivé Près de Chez Vous’ (1992), die allebei ook een kritiek
leveren op de manier waarop geweld in films en media als dagelijkse
kost in onze strot wordt geramd. Het verschil is echter dat bij
‘NBK’ zo flitsend tewerk werd gegaan, dat het dankzij de ‘coole’
geweldexploitaties een culthitje is geworden, terwijl ‘Funny Games’
in iets héél anders slaagt: de kijker een plets in het gezicht
verkopen en een geweten schoppen zonder hiervoor één bloedklonter
over het scherm te laten vloeien. Haneke verheerlijkt het geweld
niet, maar registreert wel de gevolgen en het psychologische lijden
ervan. Het effect op de kijker is daardoor des te groter. Niet
alleen gaat de fantasie werken, de kijker voelt zich ook in een
ongemakkelijke positie gedrukt. Zeker wanneer één van de funny
boys, Paul recht in de camera kijkt en de kijker persoonlijk
bij het verhaal betrekt. De film speelt met de kijker, op dezelfde
manier als de jonge mannen een ‘spelletje spelen’ met het gezin, en
prikkelt zijn geweten. Is het wel normaal dat ik steeds joel voor
de wraakzuchtige slachtpartijen van mijn filmhelden, goedkeurend
grom wanneer er hersentjes in het rond spetteren en geniet wanneer
blaffers in slow motion op iemand worden
leeggeschoten?
De kans dat de Amerikanen ook daadwerkelijk over zichzelf gaan
nadenken, schat ik vrij klein, maar met zijn remake is Haneke
wellicht in zijn hoofddoel geslaagd: met Naomi Watts en de geinig
ogende trailer (dat muziekje!) als lokaas zullen er inderdaad méér
Amerikanen de film onder ogen krijgen (maar er niet pe sé van
houden). Voor filmliefhebbers als u en ik die ‘Funny Games’ in
originele versie zagen, biedt de Amerikaanse film totaal geen
meerwaarde, vooral omdat het een film is die je eigenlijk maar één
keer ondersteboven kan blazen. Opnieuw gaan kijken heeft dus weinig
zin. Hoe het voelt om deze versie voor het eerst te zien, kan ik
helaas niet navertellen, ik kan alleen zeggen dat de US-film een
klein beetje minder krachtig was dan het origineel, maar voor een
‘remake’ (dat woord heeft toch écht een negatieve connotatie) had
het véél erger kunnen zijn. De spanning is nog steeds zodanig te
snijden dat het gezoem van de krekels op de achtergrond je begint
te irriteren. Engels of Duits, Ulrich of Naomi op de coverposter,
los gehen of shall we begin?, het blijft een
geweldig straffe film, die de teasers uit de trailer
allemaal waarmaakt: daring and dangerous, extreme and evil en
magnificent and monstruous.
