Het is verleden jaar, om het zacht uit te drukken, geen goed
jaar geweest voor het historisch drama. Shekar Kapur kwam
tevoorschijn met het teleurstellende ‘Elizabeth: The Golden Age’,
dat kletterde van het klatergoud maar met al dat zeer weinig te
melden had. En waar zat Milos Forman z’n talent toen hij ‘Goya’s
Ghosts’ in de zalen losliet, een bij tijden lachwekkend
krakkemikkig pseudo-epos? ‘The Other Boleyn Girl’, van
BBC-regisseur Justin Chadwick, mikt op dezelfde doelgroep (je zou
de film zelfs een soort informele prequel van ‘Elizabeth’
kunnen noemen), en hoewel de prent beter is dan dan z’n twee
voorgangers van verleden jaar, kun je niet echt van een hoogvlieger
spreken. Het licht valt alweer bijzonder fotogeniek de lens binnen,
maar inhoudelijk schieten de makers hun doel radicaal voorbij.
Engeland, de jaren 1530. Koning Henry VIII (hier gespeeld door
Eric Bana) zit op de troon en is getrouwd met de Spaanse Katarina
van Aragon, die er echter niet in slaagt om hem een zoon te geven.
Sir Thomas Boleyn, de graaf van Wiltshire en een genadeloze
social climber, probeert zichzelf en zijn familienaam te
linken aan de koning door zijn dochters in te schakelen. Eerst duwt
hij zijn jongste dochter Mary (Scarlett Johansson) in zijn armen,
en wanneer die zwanger raakt en platte rust voorgeschreven krijgt,
besluit Thomas om dan maar zijn oudste, Anne (Natalie Portman), in
te schakelen (koningen wachten namelijk niet graag tot hun
maîtresses zijn bevallen om nog eens van bil te kunnen gaan). Anne,
die na een ongelukkig afgelopen romance verbitterd naar het hof is
teruggekeerd, trouwt met Henry en windt de koning zodanig om haar
vinger dat ze zelfs de voornaamste oorzaak van Henry’s breuk met de
katholieke kerk wordt. Maar die rol van manipulatieve intrigante
komt haar nog duur te staan.
Dat alles is min of meer in overeenstemming met wat er in de
geschiedenisboeken staat, hoewel er natuurlijk heel wat zaken
worden overslagen en vereenvoudigd. Als je deze film moet geloven,
was Anne Boleyn eigenlijk de enige aanleiding van de reformatie van
de Britse kerk, wat niet echt strookt met de werkelijkheid. Ook
worden er eigenaardige dingen gedaan met de tijdlijn; de film geeft
de indruk dat hij zich afspeelt over een periode van pakweg vijf
jaar, terwijl de echte Henry VIII al rond 1525 Anne leerde kennen.
Belangrijke figuren aan het Engelse hof, zoals Thomas Cromwell en
Thomas More, worden naar het zijplan geduwd. Dat is zo goed als
onvermijdelijk als je een grote brok geschiedenis in een film van
twee uur moet gieten – scenariste Philippa Gregory weet de
hoofdlijnen te bewaren, terwijl ze toch een rechtlijnig verhaal
weet te creëren dat zich helemaal toespitst op de relaties tussen
Anne, Mary en Henry.
Belangrijker is wat de makers met dat verhaal proberen te doen.
In sé is ‘The Other Boleyn Girl’ een blik op de seksuele politiek
in de zestiende eeuw (en, bij uitbreiding, ook nu nog). In de
mannencultuur van het Engelse hof hadden vrouwen geen enkele andere
functie dan zonen te produceren – ze dienden zich nuttig te maken
door dat te doen, en als ze hun job niet naar behoren vervulden,
konden de gevolgen catastrofaal zijn. Liefde of affectie hadden
niets te maken met het huwelijk. Als de koning met een maîtresse
naar bed gaat, dan is dat een daad van politiek. Anne wordt dan
afgebeeld als misschien de eerste vrouw die die situatie wist om te
draaien, en zich bewust werd van de seksuele macht die ze had over
Henry. Als een vrouw weet dat een man haar wil hebben, dan kan ze
hem eender wat laten doen. In dit geval ging dat zo ver dat het
politieke en religieuze landschap van Groot-Brittannië voor altijd
veranderde.
Da’s een boeiende thematiek, die echter niet altijd even
succesvol wordt uitgewerkt. Zo blijft Henry VIII een schetsmatige
figuur, wiens gedachtengang of emoties op geen enkel moment
duidelijk worden. Eric Bana, nochtans een man van wie de charisma
in dikke stralen afdruipt, lijkt zich met het personage dan ook
geen blijf te weten en speelt hem op een veilige, oppervlakkige,
middle-of-the-road manier. Hij is een personage dat
gedefinieerd wordt door zijn macht, en veel meer dan dat weten de
makers ook niet over hem te vertellen: dat hij erg machtig is en
dat de andere personages daar een graantje van willen
meepikken.
De dynamiek tussen Mary en Anne wordt beter uitgewerkt, hoewel
de film te veel tijd nodig heeft om de conflicten tussen hen op
kruissnelheid te krijgen. Het tempo ligt aanvankelijk vrij laag,
tot ongeveer een half uur voor het einde de verwikkelingen
plotseling één na één worden afgeraffeld. Het hele huwelijk tussen
Anne en Henry, om nog maar te zwijgen van de afloop ervan, wordt in
deze film gereduceerd tot de derde akte van een drama waarin tot
dan toe niet bijster veel is gebeurd. Scarlett Johansson is
degelijk als Mary, de jongere zus die het allemaal goed bedoelt
maar al snel naar de zijlijn verwezen wordt door haar koning. Haar
vertolking hier doet, allicht door de period setting en de
visuele stijl, denken aan die in ‘Girl With a Pearl Earring’ –
understated, maar effectief. Natalie Portman blijft het
ondertussen lastig hebben om een Brits accent geloofwaardig aan te
houden. In tegenstelling tot Johansson heeft ze overigens niet de
gave om in een historische periode te verdwijnen. Op de één of
andere manier blijf je instinctief aanvoelen dat ze vijftien
minuten eerder nog een jeansbroek aan had. Zijn het haar looks die
te eigentijds zijn, of ligt het toch aan de lichaamstaal en het
dodgy accent? In navolging van ‘Goya’s Ghosts’ hengelt
Portman hier nadrukkelijk naar artistieke geloofwaardigheid door in
dit genre film mee te spelen (kostuums, bigger than life
personages, drama!), maar ik begin te denken dat ze die eerder zal
krijgen door in een sterk hedendaags drama op te duiken, dat op z’n
minst een beetje aansluit bij de wereld waar ze vandaan komt.
Visueel valt er in ieder geval niets op ‘The Other Boleyn Girl’
af te dingen: een goudgele belichting baadt alles in een somptueuze
gloed (soms zelfs iets té veel, gelet op de vreselijke dingen die
er gebeuren in de plot). De invloed van Kubricks ‘Barry Lyndon’
valt zelfs hier op te merken, met de nadruk op kaarslicht en warme
kleuren (destijds moest niemand er van weten, nu pikt iedereen z’n
visuals). Alleen jammer dat de cameramannen geen beter
scenario kregen om zo knap in beeld te brengen.
‘The Other Boleyn Girl’ is zeker geen totale flop – het verhaal
bevat interessante elementen en hier en daar krijg je een indruk
van wat het had kunnen worden. Maar dan had het script
evenwichtiger moeten zijn en hadden alle personages net nog wat
verder uitgewerkt moeten worden.
