99 min /EST / 2007
Pesten op school is nog steeds een oud zeer dat
moeilijk te genezen is. Ondanks de vele initiatieven van de
overheid en de goede bedoelingen van de scholen wordt het probleem
amper aan de wortel aangepakt. Zolang de schoolresultaten er niet
onder lijden, knijpen de meeste leraars een oogje dicht. Een
dergelijke denkwijze geeft pesters haast een vrijgeleide om anderen
het bloed vanonder de nagels te halen. Als ze dan ook nog eens de
steun krijgen van een ganse klas is er geen houden meer aan. Ilmar
Raag is één van de weinige regisseurs die het echte gezicht toont
van pestkoppen: onverbeterlijke psychopaten die hun populaire imago
uitspelen om fysieke en psychologische schade toe te brengen in
andermans leven.
De zwijgzame Joosep is de ideale prooi voor de bullebakken van
de klas. Na een partijtje basketbal, waarin hij zogezegd slecht
presteerde, wordt hij naakt in de kleedkamer van de meisjes
gegooid. De waarschuwing van de klas aan Joosep is meteen
duidelijk: Ofwel conformeert hij zich aan de groep, ofwel krijgt
hij het hard te verduren. Kaspar, een klasgenoot, kiest zonder het
zelf te willen de kant van Joosep. Hij vindt het een kwestie van
eer en altruïsme dat hij zijn klasgenoot niet als een baksteen laat
vallen. Als Anders, de leider van de bende pesters, driest en
meedogenloos tegen de twee jongens optreedt, lijkt het uur van de
wraak aangebroken. Kaspar en Joosep smeden een plan om voor eens en
voor altijd af te rekenen met de pestkoppen.
De film is opgedeeld in zeven hoofdstukken met weinig aan de
verbeelding overlatende titels als “Is the snitch going to
apologize?” . De montage is vinnig en snel, net als het
turbotaaltje dat de jongeren onderling spreken, de klankband luid
en schreeuwerig. We krijgen jongeren van de 21ste eeuw
te zien. Ze dragen hippe merkkledij en luisteren naar Snoop Dogg en
DJ Tiësto. Onder die aantrekkelijke verpakking schuilt er echter
veel opgekropte woede. Wie zich niet bij de groep gelijkgezinden
aansluit, wordt afgestraft. Vooral Anders, de leider van de klas,
wordt gevreesd. Iedereen is namelijk bang om zijn volgende
slachtoffer te worden.
Raag blinkt uit in het portretteren van de leefwereld van de
jongeren. De peer pressure, de druk om je te conformeren
aan de groep, maar ook om je eigen gevoelswereld te ontwikkelen,
was nog nooit zo nadrukkelijk op het witte doek te bewonderen. De
methodiek van het pesten wordt op een bijzonder interessante, maar
tegelijk schrijnende manier uit de doeken gedaan. De regisseur wist
dit te bereiken door het scenario samen met zijn jonge acteurs te
schrijven. Hun inbreng maakt de film nog pakkender, nog
emotioneler.
Ouders, schooldirectie en leerkrachten zijn quasi afwezig in de
film. Ze kijken van op de zijlijn toe hoe het drama zich voltrekt.
De ouders van Joosep weten niet hoe ze met hun adolescent moeten
omspringen. De moeder is overbezorgd en wil hem voortdurend
beschermen. De vader is een militaire gek die Joosep de gevaarlijke
raad geeft “om er maar op te kloppen”. Van de directie en de
leerkrachten valt ook al geen heil te verwachten. De bullebakken
van de klas pakken het zelfs zo aan dat Kaspar ervan beschuldigd
wordt Joosep te pesten. Eén leerkracht schijnt te begrijpen wat er
werkelijk gebeurt in de groep. Zij kan echter te weinig gewicht in
de schaal leggen om een verschil te maken.
Alle vormen van pesten komen aan bod in dit verhaal. Van
intimidatie tot zwaar fysiek geweld. Ook de nieuwste en meest
gevaarlijke methodes komen aan bod: het cyberpesten. Vermink wat
foto’s van je klasgenoot en plaats ze op het internet of zend een
valse email vol schunnige praat naar een goede vriend/vriendin van
de gepeste en je breekt gegarandeerd zijn wil. Dit verhaal toont
aan dat er nog flink wat werk aan de winkel is als je pesten
efficiënt wil aanpakken. Het toont eveneens aan dat de pesters en
niet de gepeste het grootste probleem zijn. Ze hebben immers niet
door wat voor een schade ze aanrichten.
‘Klass’ laat de kijker met een dubbel gevoel achter. Enerzijds
is het goed dat een film een dergelijke problematiek durft aan te
snijden. Anderzijds is het erg dat er nog een film nodig is over
dat onderwerp. Het uiterst subversieve karakter van deze film zal
vele mensen shockeren. Raag laat immers weinig plaats voor nuance
of relativering. “Pesten is de hel” lijkt hij te willen zeggen. De
beroemde uitspraak van de Franse filosoof Jean-Paul Sartre
“L’enfer, c’est les autres” wordt opnieuw pijnlijk
geïllustreerd. Het ligt blijkbaar in de aard van de mens om anderen
te bespotten en uit te lachen. Gelukkig zijn er nog witte ridders
die hier tegen in opstand komen. Ze zullen een lange en eenzame
strijd moeten voeren en amper begrepen worden. Zolang die vorm van
altruïsme blijft bestaan, is er nog hoop.
