88 min.
De teleurstelling is weer in het land. Grote dollarproducties,
waarbij een exces aan special effects en verplichte
merchandising een nietszeggend scenario, een gebrek aan
creativiteit en een algehele leemte moeten vergoelijken. Cinema
omdat het moet opbrengen en niet omdat het de kijker wil verwennen
of gewoon maar iets wil vertellen. Filmlovers krijgen voor minder
een depressie. Gelukkig bestaat ook nog het omgekeerde: ‘Sehnsucht’
is een kleine, bescheiden film, die bij het lezen van de synopsis
op het eerste zicht niet bijster veel te bieden heeft, maar die je
op het einde toch wel knap bij je pietje heeft. Weelderig
verpakte lucht of verlucht pakje wereld? De keuze is snel
gemaakt…
De opzet van ‘Sehnsucht’ is bescheiden in al zijn betekenissen.
We belanden in het eenvoudige dorpje Zühlen (amper 200 inwoners)
waar het passeren van de crèmekar zowat de topgebeurtenis
van de dag moet zijn. Markus is een simpele metaalarbeider, maar
werkt ook als vrijwilliger voor de brandweer. Wanneer een koppel
zelfmoord probeert te plegen, staat hij er alleen voor om hen uit
het autowrak te halen. Hij weet de man te redden, maar voor de
vrouw is het te laat. Markus voelt zich neerslachtig, vooral omdat
ze allebei eigenlijk niet gered wilden worden. Gelukkig kan hij
terecht bij zijn vrouw Ella. De jeugdgeliefden zijn al eeuwen
samen, maar nog steeds verliefd als twee tieners. Ze zouden alles
voor elkaar doen. Het afscheid valt dan ook zwaar, wanneer Markus
voor enkele dagen op vormingsweekend van de brandweer trekt. Dat
weekend wordt een braspartij en het bier vloeit rijkelijk. Markus
belandt in bed met een serveuse wiens naam hij zich zelfs niet meer
herinnert. Hij moet hem de volgende dag aan een collega vragen:
Rose. Het lijkt een onschuldige fout, te wijten aan zijn delirium,
maar Markus wakkert toch zelf het vlammetje terug aan en hij blijft
haar ontmoeten, zelfs nadat hij al lang terug thuis is bij zijn
tedere Ella. Het verlangen om Rose te zien is te groot, maar knaagt
ook zijn geweten stuk. Tweemaal perfect gelukkig zijn met iemand,
is nu eenmaal niemand gegund.
Een man bedriegt zijn vrouw. Regisseuse Valeska Grisebach moet
in een zéér creatieve bui geweest zijn toen ze de plot van
‘Sehnsucht’ bedacht. In driekwart van de films wordt er een scheve
schaats gereden en ontrouw wordt niet gauw meer als centraal of
enig thema van de film gebruikt. Maar vergissen is menselijk. Het
sobere verhaal weet door de cinematische aanpak en de natuurlijke
vertolkingen de film wel perfect te torsen en vooral dankzij het
geslaagde einde worden de clichés van het melodrama moeiteloos naar
huis gewuifd.
Grisebach hanteert een zeer geloofwaardige
bijna-documentairestijl en laat de beelden vooral voor
zich spreken. ‘Sehnsucht’ focust alleen op de personen uit de
driehoeksverhouding en er wordt maar weinig gesproken. Dat zorgt
ervoor dat we niet snel afgeleid raken. Aan de existentiële crisis
van de onschuldig ogende Markus wordt niet echt concreet uiting
gegeven – we zien zijn twijfels eerder aan de manier waarop hij
kijkt, iets wil zeggen, maar zijn lippen niet van elkaar krijgt.
Markus wordt gespeeld door een echte brandweerman, Ella is
verpleegster van beroep, maar voor niet-professionele acteurs
hebben ze merkwaardig veel natuurlijke uitstraling. Ze vallen
nergens door de mand in de veelvuldige close-ups, waarin ze het
verlangen (en de twijfel) prachtig vormgeven: de dwaze glimlach op
het gezicht van de vrouwen, de starende blik van Markus, kleine
handelingen waarin overweldigende gevoelens huisvesten.
Met haar zucht naar eenvoud en de beperkte middelen, zou
Grisebach waarschijnlijk van de Dardenne-broers al bemoedigende
schouderklopjes krijgen, maar ze gaat zelfs nog een stapje verder.
Niet alleen op de dialogen is bespaard, zelfs met daden is
Grisebach zuinig. Ze slaat bepaalde cruciale emotionele momenten
eenvoudigweg over en toont van die gebeurtenissen soms alleen het
resultaat: Markus danst op het feestje zweverig met zijn wipneusje
in de lucht op de tonen van Feel- I don’t wanna die, but I
ain’t keen on livin’ either’ van Robbie Williams. We lezen
tussen de lijntjes dat hij kwetsbaar is na het voorval met het
auto-ongeval. Subtiel is het niet, maar het is wel de meest
zeggende scène uit de hele film. Meteen daarna zien we hem wakker
worden in het bed van de opdienster. Hoe ze elkaar verleid hebben
of wat er precies gebeurd is, wordt in het midden gelaten. Geen
emotionele of te symbolische overlast, we krijgen net de juiste
dosis informatie om de gedachten van Markus zelf te kunnen
napuzzelen.
Dé verrassing zit in het einde. Het is natuurlijk het leukst om
deze vondst gewoon zelf te ontdekken. Maar ik wil er toch iets over
zeggen, omdat het de grootste troef van de film is. De film eindigt
met een catastrofe, die het verhaal terugkoppelt naar het begin en
zo een mooie ellips vormt, die de film tijdlozer maakt én er een
dromerig romantische draai aan geeft. Maar wat zo bijzonder is, is
dat Grisebach zelf haar hele film op losse schroeven durft te
zetten door een epiloog van enkele minuten aan het verhaal toe te
voegen, waarin het samengevat wordt naverteld. Deze uitloper
relativeert het verhaal tot in het absurde (uit de tweede hand
klinkt het plots allemaal erg banaal) en plaatst het in een ander
perspectief. Als kijker voel je je net als Ella een beetje bedrogen
en verloren, want je krijgt niet echt uitsluitsel over de finale
afloop en je moet zelf maar je conclusies trekken. Het geeft een
heel andere kijk op de film, relativerend én verheerlijkend
tegelijk. Heel bijzonder.
‘Sehnsucht’ is wat het is en het pretendeert niet meer te zijn
dan dat. Een kleine, menselijke film over de gemene tweestrijd die
overspel in je hoofd zaait, maar wel met een heel origineel en
onverwacht einde.
