Tori Amos is er dit decennium in geslaagd zich muzikaal volslagen overbodig te maken. Haar laatste platen stonden bol zweverige, makke, lyrisch veel te cryptische songs, verpakt in eens zo zweverige concepten die deden vermoeden dat er nog steeds zware kosten aan haar waren. En het zal nog een tijdje duren eer we kop en/of staart aan haar krijgen, want plots komt ze op de proppen met een, in se, schitterende plaat.
Na het prachtige, emotionele kruitvat From The Choirgirl Hotel, ook alweer zo’n tien jaar oud, verloor Amos niet alleen zichzelf, maar ook steeds meer mensen die haar bleven volgen. Eerst was er een mislukte flirt met elektronica die nog werd goedgemaakt met een bijhorende fijne live-plaat (de dubbelaar To Venus And Back), nadien volgden onder andere een veel te halfslachtig coveralbum en het absolute dieptepunt The Beekeeper: 18 songs die nergens voet aan de grond kregen, onderverdeeld in tuinen, waarin Amos zelf beter had blijven verpozen met wierook en zielbalsemende kruidenthees in plaats van haar psyche nog eens uit te braken in een studio.
En ook de aankondiging van deze American Doll Posse beloofde niet veel goeds. Ook dit zou een conceptplaat worden, en inderdaad: Amos kruipt in de huid van nog vier personages die de 23 (!) songs performen (Pip, Santa, Isabel en Clyde), elk met een eigen imago, uiterlijk en karaktereigenschappen. Zo’n geraaskal creëerde op voorhand scepsis en geënerveerde onverschilligheid, maar die smelt als sneeuw voor de zon als je, eenmaal voorbij het concept, naar de songs luistert. De plaat duurt weer bijna tachtig minuten, maar bevat, vooral halfweg, de mooiste, avontuurlijkste en gewoon beste nummers die Amos in tien jaar heeft geschreven.
De twee vooruitgeschoven singles deden ook al beterschap verhopen. Vooral "Big Wheel" heeft opnieuw iets van een statement, kent een muzikale frivoliteit die we te lang bij haar hebben moeten missen en laat Amos nog eens scherp uit de hoek komen ("I am a M-I-L-F, Don’t You Forget" windt ze je om haar venijnig wenkende vinger). "Bouncing Off Clouds" anderzijds heeft dan weer een zeer mooie melodie die deze keer nergens in het ijle verdwijnt. Die twee singles omvatten de twee richtingen van American Doll Posse perfect.
Amos komt hier en daar ook weer rauwer uit de hoek, zoals op "Teenage Hustling" en "Body and Soul", en op "You Can Bring Your Dog" flirt ze met blues. Niet dat al deze uitstapjes geslaagd zijn, maar ze geven het nodige reliëf aan de plaat, die zich daardoor definitief onderscheidt van de voorgangers. Anderzijds bulkt American Doll Posse van de evenwichtige, nuchtere, mooie songs — waar zijn die al die jaren gebleven? "Roosterspur Bridge" dingt met zijn elegante melodie mee naar de schoonheidsprijs, al komen het op strijkers meewiegende "Girl Disappearing" en het met welgemikte percussie opgesmukte "Beauty Of Speed" ook in de buurt.
"Code Red" is misschien het beste nummer van de plaat, dat zo op Choirgirl Hotel had gekund: het dreigt aanvankelijk, sust in het refrein, verleidt en vervelt met gitaar en krakende stem tot iets vuilers. "Secret Spell" is een fijn, opgewekt popnummer en zal op een welgemikt moment aan het einde van een liveset als louterende kers op de taart kunnen fungeren. Zien wat dat wordt op Werchter.
Reserves bij American Doll Posse duiken onder andere op naar aanleiding van de vele opvullertjes van om en bij een minuut die de plaat nodeloos compliceren en hoe dan ook de sterke songs ondersneeuwen. Bovendien duurt het een tijdje eer de plaat echt op gang komt. Na de twee singles is het immers even doorbijten, en is het pas bij het tiende (!) nummer, "Girl Disappearing", dat Amos je eindelijk écht de plaat kan binnentrekken. Dat je dan nog twee derde van de plaat uit te zitten hebt, zorgt toch voor een dubbel gevoel.
En dat is sneu. Nu moeten we het houden op ’de beste plaat die Amos in ruim tien jaar uitgebracht heeft’, en dat hadden we eerlijk gezegd niet meer verwacht, gehoopt of gevreesd. Maar het had meer kunnen zijn, en zelfs moeten zijn, met wat ze op haar best op American Doll Posse laat horen. Nu nog live bevestigen en de pedalen niet weer kwijt geraken, en Amos zou wel eens terug kunnen zijn. In haar geval weet je echter nooit.
