123 min. / USA /
2006
De duizelingwekkende berg vlees en spieren die bij gebrek aan
beter de verzamelnaam Vin Diesel heeft gekregen, is blijkbaar
ambitieus aan het worden. Twee jaar geleden paradeerde hij nog met
luier en fopspeen in ‘The Pacifier’, nu
probeert hij ons te overtuigen dat er een ernstig dramatisch acteur
in hem schuilt. En verdomd, het lukt hem nog bijna ook. Wat een
onzalig idee leek, blijkt een goeie zet in het nieuwste
rechtbankdrama van veteraan Sidney Lumet (82 is de man, maar nog
steeds zo fris als een hoentje). De film heeft te lijden onder
andere problemen, dat wel, maar verrassend genoeg niét onder een
slechte hoofdrolspeler.
Diesel speelt Jackie DiNorscio, lid van de Italiaanse
maffiafamilie Lucchesi in het New Jersey van de jaren tachtig. Hij
is de baas over de drughandel van de organisatie en schijnbaar
bevalt dat leventje hem wel. Wanneer hij wordt opgepakt tijdens een
deal, houdt hij immers zijn mond dicht over de andere maffiosi, ook
al kost hem dat een straf van dertig jaar. Openbaar aanklager Sean
Kierney (Linus Roache) ziet het echter groots: hij klaagt alle
twintig leden van de Lucchesi familie aan in één klap, voor 76
strafbare feiten. Jackie krijgt het aanbod om tegen hen te getuigen
en daarmee zijn straf voor de drugdeal te verkorten, maar hij wil
er niet van horen. DiNorscio gaat mee in het beklaagdenbankje
zitten én treedt zelfs op als zijn eigen advocaat.
Dat proces, dat echt heeft plaatsgevonden, zou uiteindelijk maar
liefst 21 maanden duren en daarmee het langste in de Amerikaanse
geschiedenis worden. (Het liep in 1987 en 1988.) DiNorscio
profileerde zich van begin tot eind als een soort stand-up komiek,
die vuile moppen vertelde tegen de jury, een boete wegens smaad
opliep en vrolijk de verhoren van de vervolging onderbrak als hij
iets te zeggen had. (Wie niet wil weten hoe het proces afliep,
stopt nu best met lezen.) Het was een innemende act, die nog effect
had ook: iedereen, de jury en uiteindelijk zelfs de rechter, vonden
DiNorscio wel een sympathieke pee en alle twintig beklaagden werden
integraal vrijgesproken.
Die vrijspraak was natuurlijk onzin, en het is op dat punt dat
Sidney Lumet tekort schiet met zijn film. De Lucchesi-familie was
een echte gangsterclan, die verantwoordelijk was voor drughandel,
afspersing en moord. Dit waren de echte ‘Goodfellas’, geen enkel
redelijk mens kan daaraan twijfelen, en ze werden aan het einde van
die ellenlange rit terug de straat op gestuurd, op z’n minst
gedeeltelijk omdat DiNorscio het zo goed kon uitleggen. Met dat
verdict werd de rechtspraak in Amerika (althans in dat geval) een
populariteitswedstrijd, waarin harde bewijzen de duimen moesten
leggen tegen charisma en one-liners.
Met dat verhaal had Lumet de gelegenheid om een exposé te maken
over de waanzin die een proces soms kan zijn, en op z’n beste
momenten komt hij ook dicht in de buurt daarvan. Op de openingsdag
van het proces zeggen al de gangsters vriendelijk goeiedag tegen
elkaar, alsof ze elkaar op café tegen het lijf lopen. Eén van de
maffiosi krijgt een hartaanval tijdens het proces en, omdat het
allemaal toch al zo lang duurt, wordt hij nog voor hij goed en wel
hersteld is met bed en al de rechtzaal in gehesen. Enkele dagen
later valt hij in slaap, om vervolgens met een luide klap uit z’n
bed te donderen. Het hele proces krijgt iets surrealistisch, maar
de momenten waarop Lumet daarop inspeelt, zijn maar al te
spaarzaam. Hij had het rechtssysteem de mantel kunnen uitvegen
omdat het twintig zware criminelen heeft laten lopen, gebaseerd op
het feit dat één van hen goed moppen kon tappen. Maar dat doet hij
niet – Lumet lijkt zich net als iedereen te hebben laten inpakken
door DiNorscio’s aimabele persoonlijkheid. We horen hem keer op
keer zeggen dat loyaliteit belangrijk is – “die mannen zijn mijn
familie, ik ken ze al mijn hele leven en ik hou van hen. Dus ga ik
niet klikken.” Erg nobel van hem. Met pekelzonden zoals afpersing,
drughandel en moord zit hij schijnbaar minder in.
Inhoudelijk zit ‘Find Me Guilty’ dus met een schat aan
onontgonnen materiaal, maar dat neemt niet weg dat wat we wél te
zien krijgen, sowieso onderhoudend en boeiend is. Niemand moet
Lumet nog leren hoe je een rechtbankdrama continu boeiend moet
houden – dit is tenslotte de man die zijn carrière begon met
’12 Angry Men’.
De regisseur maakt er een erg strakke film van, die zich
hoofdzakelijk op twee locaties afspeelt (de rechtbank en de cel van
DiNorscio). Dat zorgt ervoor dat er nergens overtollig vet aan de
prent zit – geen minuut film of het is wel relevant, geen scène of
ze heeft wel iets toe te voegen. Lumet geeft zijn film daarenboven
mooie, warme kleuren mee, met veel gebruik van bruin, en een
klassieke, maar efficiënte mise-en-scène. Let vooral op hoe Lumet
opbouwt naar close-ups tijdens de ondervragingen – dat soort scènes
zouden ze in filmscholen moeten tonen gewoon om te laten zien hoe
je visueel de dramatische intensiteit van je scène kunt weergeven.
Je filmt je beide acteurs in een wide shot, dan cut je naar een
medium shot van de rechter, dan kun je je acteurs allebei in medium
shot nemen, je cut nóg eens een medium van de rechter en dàn pas
heb je je publiek opgewarmd voor een close-up, die je dan voor de
rest van je scène kunt blijven gebruiken. Oerklassiek, heel simpel,
maar o zo efficiënt en doelbewust. Oude trucjes werken soms nog het
beste. Het enige vormelijke aspect aan de film dat echt
tegensteekt, is het gebruik van (alweer) Louis Prima-nummers op de
soundtrack. Zouden die gangsters nu echt naar niets anders
luisteren?
Vin Diesel was natuurlijk dé risicofactor in ‘Find Me Guilty’,
met z’n glorierijke traditie van slechte actiefilms, maar hij
brengt het er verrassend goed van af. Met een vers aangekweekt
buikje en kalend haarstukje neemt hij eindelijk eens afstand van
zijn imago van spierbundel en dat doet hem goed. Voor het eerst in
lange tijd kan hij zich eens ontspannen in een rol, omdat hij er
niet steeds als een levend glooiend berggebied moet uitzien. Hier
en daar slaat hij nog wel eens een valse noot (zijn reactie wanneer
hij hoort dat z’n moeder is gestorven is niet helemaal
overtuigend), maar het blijft een sprong in de goede richting.
‘Find Me Guilty’ is goed gemaakt amusement, maar er zijn zoveel
inhoudelijke vragen en thema’s die zich aandienen zonder onder
handen genomen te worden, dat je toch met een ietwat gefrustreerd
gevoel overblijft. Het is niet slecht zoals het is, maar er zat
veel meer in.
