Touching The Void

Een eigenaardig detail is dat voor de avant-première van
‘Touching The Void’ die ik bezocht, een groot deel van de tickets
waren weggegeven door een sportclub die zich specialiseert in
bergbeklimmen, blijkbaar met de bedoeling extra leden te werven.
Wat de mensen van die club zich in het hoofd hadden gehaald, weet
ik niet, maar ik betwijfel of ze er erg veel succes mee zullen
hebben. Als er nu één film is waardoor je gegarandeerd voor de rest
van je leven geen berg meer van dichtbij wilt zien, dan is het wel
dit docudrama van Kevin Macdonald over een huiveringwekkende
expeditie in de Peruviaanse Andes.

De Siula Grande is een 6.400 meter hoge berg in dat deel van de
wereld die tot in 1985 nog nooit langs de westerkant beklommen was.
Joe Simpson en Simon Yates, twee overmoedige, ietwat arrogante
twintigers die zich aangetrokken voelden door de uitdaging en het
avontuur, besloten toch een poging te wagen. De weg naar boven
verliep relatief vlot – op de derde dag stonden ze op de top en
niets leek een vlotte afdaling terug naar hun basiskamp te
verijdelen. Tot op dag vier Joe Simpson een val maakt en z’n been
breekt. De afdaling verliep sowieso al moeilijker dan verwacht, met
hevige sneeuwval die ervoor zorgde dat ze van hun koers waren
afgeweken, maar nu wordt het vrijwel onmogelijk. De mannen hebben
geen gas meer om sneeuw te kunnen smelten, zodat ze al snel hevige
uitdrogingsverschijnselen beginnen te vertonen en de bodem is nog
lang niet in zicht.

Toch blijven ze voortgaan – Simon laat Joe aan een touw telkens
een kleine honderd meter naar beneden glijden. Joe zet zich vast in
de sneeuw, zodat Simon zelf naar hem toe kan komen. Het touw wordt
opnieuw vastgemaakt, en het hele procédé begint opnieuw. Zo gaat
dat voort, langzaam maar zeker, tot Joe een tweede keer valt – een
val van pakweg 45 meter, deze keer, in een kloof waar hij niet
uitraakt.

Simon gaat ervan uit dat zijn maat dood is en begint alleen aan
de verdere terugweg. Joe, ondertussen, moet proberen een uitweg te
vinden – zonder water, zonder verwarming, met een gebroken
been.

Als dit fictie was, dan zouden we wellicht nooit geloven dat
iemand daar levend uit kan komen, maar tóch is het hem gelukt – we
zien en horen de echte Joe Simpson en Simon Yates commentaar geven
op hun lijdensweg, terwijl een uitgebreide reconstructie van de
gebeurtenissen ons doen inzien en voelen wat het was om daar op die
berg te zitten. De realiteit vreemder dan fictie? Reken maar van
yes – en de grote kracht van ‘Touching The Void’ is de manier
waarop de film die waanzinnige situaties reëel weet te maken voor
het publiek.

Kevin Macdonalds reconstructie is een staaltje fantastische
filmmakerij – de locaties zijn – vanzelfsprekend – adembenemend, en
Macdonald laat z’n camera uitgebreid door het landschap glijden.
Helikoptershots, scènes waarin de camera aan de acteurs zelf
bevestigd zijn, van die typische Hitchcockshots, waarin de
achtergrond dichterbij lijkt te komen terwijl er wordt uitgezoomd
van de persoon in de voorgrond… Macdonald wil hier niet zomaar
een droge documentaire draaien, hij wil een film afleveren die
zich, wat visueel spektakel betreft, kan meten met het beste dat er
uit Amerika komt. En het lukt hem, er waren zelfs een aantal scènes
waarin ik me niet eens kon inbeelden wààr ze in godsnaam die camera
hadden neergezet, hoe ze dit gefilmd hadden. CGI? Miniaturen,
misschien, weet ik veel?

Het punt is echter dat die visuele pracht en praal niet enkel
zichzelf dient – dit is geen film over knappe camerastandpunten,
maar wel over een strijd voor overleving, de mens versus de natuur.
Geen nieuwe thema’s, inderdaad, maar ze kunnen wel nog steeds een
boeiende film opleveren indien ze maar goed worden aangepakt. Het
fantastische camerawerk dient maar één nut: het verhaal vertellen
van de fysieke, en uiteindelijk ook mentale, ondergang van een
mens. We zién die Joe Simpson letterlijk voor onze ogen uit elkaar
vallen – hij wordt zienderogen magerder, zijn huid schilfert van
z’n gezicht in weerzinwekkende rode vellen, hij ademt moeilijk en
steeds sleept hij dat been achter zich aan als een dood gewicht,
een onwennig stuk hout. Uiteindelijk geraakt hij tot beneden het
punt waar er nog sneeuw ligt en moet hij verder over stenen – nu
kan hij niet meer kruipen, hij moet proberen om het met z’n goede
been te redden. Bij elke stap die hij zet, valt hij om, en telkens
zien we hem neerkomen op z’n gebroken been. Een ijselijke gil
ontsnapt hem en als we goed luisteren, kunnen we zelfs z’n botten
horen kraken. Aan het einde van de rit is hij nauwelijks nog een
mens – hij pist waar hij ligt, stamelt onsamenhangende woorden voor
zichzelf uit. Uiteindelijk krijgt hij – ramp boven ramp – ook nog
eens een liedje van Boney M in z’n kop. “Ik dacht bij mezelf: ‘Ik
ga hier sterven met bloody Boney M!'”, vertelt Simpson.

Dat Macdonald zoveel suspense weet te halen uit een verhaal
waarvan de afloop al op voorhand bekend is, heeft veel te doen met
de hyperrealistische manier waarop hij het in beeld brengt – het
moet boeiend zijn om te zien wat deze man zou aanvangen met een
fictiefilm. De “talking heads”-momenten tussendoor, waarin we de
alpinisten aan het woord zien, kunnen aanvankelijk enigszins
storend overkomen – waarom moeten we ze in beeld krijgen, kunnen ze
niet gewoon beperkt worden tot de voice-over? Maar naarmate het
verhaal zich in steeds extremer gebieden begeeft, wordt het wel
degelijk een voordeel dat we hen af en toe te zien krijgen –
Simpson vertelt over de manier waarop hij z’n eigen dood onder ogen
kwam: ‘Ik ben katholiek opgevoed, en ik had me soms afgevraagd of
ik in geval van nood, als ik wist dat ik ging sterven, toch nog
terug zou kunnen gaan bidden. Maar dat is nooit bij me opgekomen.
Ik wist op dat moment dat als ik stierf, er niks zou zijn. Alleen
de leegte.’ Eigenlijk is dat een heel intieme bekentenis – wat
dénkt iemand op een moment dat hij ervan overtuigd is dat hij over
een paar uur niet meer zal leven? En terwijl Simpson ons dat
vertelt, kunnen we hem in z’n ogen zien. Het is bijna twintig jaar
geleden, maar zoiets vergeet je niet.

‘Touching The Void’ is één van de beste films van het moment,
een meeslepende, visueel overweldigende documentaire over iemand
die alleen nog leeft omdat… Uhm… ik veronderstel omdat hij het
simpelweg vertikte van te sterven.