Met de uitgave van drie DVD’s gewijd aan evenveel regisseurs lijkt het medium videoclip een trapje hoger op de culturele ladder te komen. Spike Jonze, Chris Cunningham en Michel Gondry hebben de eer de Director’s Series te openen. Maar is een DVD vol videoclips niet wat weggegooid geld als je heel de dag TMF kan laten blèren? Neen dus, maar voor de argumentatie leest u best verder.
Lang geleden zagen we onze eerste videoclip tussen de kinderprogramma’s en het nieuws op TV1. Donna Summer en andere eighties-iconen stond wat mee te lippen tegen een achtergrond van felle kleuren, achtergrondzangeresjes en prehistorische discospots. Nu en dan viel er met veel goede wil een verhaaltje te bespeuren of deed de cameraman iets geks dat op een interessant camerastandpunt leek.
Meer dan eens bestond de dynamiek van die ouwe clips uit wat vluchtig in- en uitzoemen, scheve camerastandpunten, een kikkerperspectiefje hier en een kleurenfilter ginder. Het verhaal was meestal samen te vatten als volgt: artiest begint liedje te zingen, zingt liedje en stopt met liedje te zingen. Soms zaten daar nog enkele shots tussen gemonteerd waarin uitvoerig in ogen allerhande gezwijmeld werd om enige romantiek te veinzen.
Met de komst van MTV werd het belangrijk om je ook met de videoclips van de rest te onderscheiden en het gegeven videoclip werd langzaamaan interessanter. Van simpel en zo goedkoop mogelijk promo-filmpje voor de televisie werd de videoclip een uiterst belangrijk deel van de populaire muziek waar ontzettend veel geld mee gemoeid is. Veel hedendaagse filmregisseurs begonnen hun carrière als clipmaker. Meer dan ooit zijn videoclips een soort visitekaartjes geworden waarmee de artiest zich wil laten opmerken bij het publiek en de regisseur hoopt zich te laten opmerken als veelbelovende jonge filmmaker.
Het gaat zelfs zo ver dat sommige nummers op basis van de muzikale merites totaal aan ons zouden voorbij zouden gaan, maar door een snedige videoclip van een gerenommeerd regisseur toch de nodige airplay krijgen op muziekzenders allerhande en alsnog een hit worden. De grote wederopstanding van de Beastie Boys met "Sabotage" is zeker mee te danken aan de opvallende videoclip van Spike Jonze. "Smack My Bitch Up" is zeker een van de minst interessante singles die The Prodigy ooit uitbracht, maar door de controversiële clip van Jonas Akerlund (met het nodige naakt en weinig verheffend geweld) werden er toch ettelijke kolommen aan besteed in de muziekpers.
Labels liet een tijdje geleden in samenwerking met Palm Pictures drie DVD’s gewijd aan drie zeer verschillende, maar even invloedrijke video-regisseurs op de mensheid los. Met DVD’s rond Spike Jonze, Chris Cunningham en Michel Gondry is de veelbelovende Director’s Series ingezet. Elke DVD zit tjokvol clips en obscure filmjes allerhande en gaat vergezeld van een prachtig uitgegeven en goed gedocumenteerd boekje.
Jonze is waarschijnlijk de bekendste van de drie. Naast bijna legendarische clips voor The Beastie Boys, Björk, Weezer en Fatboy Slim heeft de man ook twee lovend onthaalde langspeelfilms op zijn actief en regisseerde hij de strapatsen van Johnny Knoxville en co in Jackass. Op het eerste zicht lijkt dit misschien de minst interessante DVD uit de reeks. De clips erop zijn origineel en uiterst entertainend, maar tien van de zestien clips op dit schijfje passeren nog zeer regelmatig op de gemiddelde muziekzender en kan de gemiddelde muziekliefhebber intussen wel dromen.
De hoogtepunten? Christopher Walken die een acrobatische dansroutine uitvoert in "Weapon of Choice" (Fatboy Slim), de twee gezichten van Björk’s "It’s Oh So Quiet" als mini-musical, The Fonz in "Buddy Holly" (Weezer), de Torrance Community Dance Group die iets zeer bizars doet op "Praise You’ van Fatboy Slim, de hond van "Da Funk" (Daft Punk) en uiteraard "Sabotage". Hoogtepunten zijn dit zeker, maar het zijn ook stuk voor stuk clips die we al een keer teveel gezien hadden en we dus niet zo nodig op DVD wilden kopen.
Het is wel aangenaam om Sophia Coppola nog eens als turnster te zien in "Elektrobank" (Chemical Brothers), John Mascis te zien golfen in Manhattan in "Feel the Pain" (Dinosaur Jr.) en te grinniken met de subtiele grapjes in "Undone (the sweater song)" (Weezer). Jonze houdt wel een licht surrealisme en zijn mild-anarchistische branie blijkt duidelijk uit al deze clips. Het is allemaal een beetje ontdeugend, maar om de geinigheid in stand te houden is het af te raden het bijgeleverde interview te lezen waarin de gevierde regisseur vooral als een verwend klein kind overkomt dat zichzelf subversiever vindt dan hij eigenlijk is.
Hoe anarchistisch het werk van Jonze op het eerste zicht ook moge lijken, als je het zo snel na elkaar ziet lijkt hij toch niet zo ver buiten de lijntjes te kleuren, maar vooral heel erg de indruk te kunnen geven dat hij het wel doet. Nu ja, voor een Amerikaan gaat Jonze al behoorlijk ver en de bijbehorende documentaires (en de fantastische muziek) maken dit een puik DVD’tje waardoor niemand zich bekocht zal voelen. Het is wel de minste uit de reeks, maar dat is zeker geen schande.
Er kunnen natuurlijk weinigen op tegen het geschifte, compromisloze Britse genie Chris Cunningham. Hij maakte naam met net-niet-wansmakelijke clips voor Aphex Twin en andere groten uit de altenatieve dance. Dit leverde hem een opdracht op voor Madonna’s "Frozen", maar de diva en haar platenfirma drukten zo hard hun stempel op het eindresultaat dat Cunningham er zelf niet meer echt kan achter staan. Andere grote popsterren krijgen sindsdien een welgemeend "Njet" te horen als ze hem om een clip komen vragen. Er staan slechts acht clips op deze DVD, maar de sterke (en soms erg extreme) beelden blijven de kijker lang achtervolgen. De uit elkaar vallende mens uit "Afrika Shox" (Leftfield), de onderwaterwereld uit "Only You" (Portishead), de vrijende robotten uit "All is Full of Love" (Björk) en vooral de waanzinnige hiphop-pastiche van "Windowlicker" en de kinderterreur van "Come to Daddy" (beide van Aphex Twin): het zijn stuk voor stuk viceoclips die intrigeren en de grens tussen populaire cultuur, kunst en wansmaak schijnbaar doen vervagen.
Chris Cunningham levert het minst toegankelijke werk af en naast de twee andere overvolle DVD’s lijkt deze wat bleekjes af te steken, maar less is in dit geval wel degelijk more. De clips van Cunningham zijn meer dan promotiefilmpjes voor een nummer: het zijn haast volwaardige kortfilms die steevast een geweldige soundtrack hebben. Tussen de extra’s staat ook een kort fragment uit "Flex": de kortfilm (met muziek van Aphex Twin) waarmee Cunningham zijn eerste stappen buiten de reclame- en muziekwereld zette en die in de richting van een mooie toekomst als videokunstenaar lijkt te wijzen.
Michel Gondry is de minst bekende naam uit de reeks, maar door zijn fascinerende mix van special efects, live action en animatietechnieken, bleef zijn DVD het langst in onze speler gekluisterd. Hij is vooral bekend door zijn werk voor Björk en maakte de video bij een van de irritantste singles van de de jaren ’90 ("Around The World" van Daft Punk). Gondry werkt veel met visuele herhalingen, filmt dingen die onmogelijk te filmen lijken en probeert de muziek zo letterlijk mogelijk te vertalen naar en clip. Dat klinkt abstract, dus u verwacht wat meer uitleg.
Voor het behoorlijk lange en uiterst repititieve "Around The World" werkte Gondry een choreografie uit waarbij elke instrument letterlijk uitgebeeld wordt door verkleedde dansers die in cirkeltjes draaien: skeletten doen de gitaren, meisjes de discobeat en robotten de vocoder. Op deze manier worden de patronen uit de muziek zichtbaar in de clip. Hij deed iets gelijkaardigs voor "Star Guitar" van The Chemical Brothers, waarbij het landschap (gezien van op een trein) ook de ritmes en melodie van de muziek volgt. In "Let Forever Be" (ook Chemical Brothers) speelt Gondry dan weer met spiegeleffecten waarbij hij het special effect naadloos in een ’live’ versie ervan laat overlopen.
Michel Gondry werd echter vooral bekend door de surreële clips die hij voor Björk maakte ("Army of Me", "Human Behavior", "Hyperballad" en "Joga"). De clip van "Bachelorette" speelt ook weer op een mooie manier met herhaling en is volledig opgebouwd als een zich eindeloos herhalend verhaal (zoals de koekjesdoos waarop een gezin staat dat diezelfde koekjesdoos op tafel heeft waarop weer datzelfde gezin met de koekjesdoos staat enzovoorts….). Dan zijn er ook nog de lego-animatie in "Fell In Love With A Girl", en de ingenieuze dubbele verhaallijn in "Dead Leaves And The Dirty Ground" (allebei van The White Stripes) en de vijf Kylies op het kruispunt in "Come Into My World". Er staat bijna teveel moois op deze DVD.
Gondry begint steeds van een eenvoudig idee dat hij dan minutieus uitwerkt, maar het is haast onmogelijk om die ideeën onder woorden te vatten zonder in technische termen te vervallen. Hij doet de gekste dingen met beeld en tijd en je gaat op den duur op zoek naar de momenten waarop hij een fout maakt, maar tot nu toe lijkt hij onfeilbaar. In de dwaas getitelde documentaire "I’ve been 12 forever" (waarvan deel één ’12-12’ op kant b staat en omgekeerd) wordt af en toe haast terloops een tipje van de sluier gelicht, maar om echt te weten hoe hij alles gedaan krijgt, is een serieuze filmopleiding onontbeerlijk. Gondry’s clips worden dan ook niet zelden als studiemateriaal gebruikt in dergelijke opleidingen.
Deze Director’s Series is ingezet met drie behoorlijk verschillende DVD’s van zeer verschillende clipmakers. Ze zijn alledrie zeer verzorgd en goed gedocumenteerd uitgegeven en ook in de extra’s en de navigatie (telkens in de lijn van de clips) is het nodige werk gestoken. Het is zeer lovenswaardig dat de videoclip op deze schijfjes iets serieuzer genomen wordt dan doorgaans het geval is en de drie regisseurs verdienen een dergelijk clipcatalogus zeker ook. Ze zijn er alledrie op hun manier geslaagd om iets aan het in veel gevallen vrij ordinaire medium toe te voegen. Het is nu alleen te hopen dat de verkoop meevalt en er ook nieuwe delen in deze reeks volgen. U weet dus wat u te doen staat.
