Een titel aan het begin van ‘The Butterfly Effect’ informeert
ons dat volgens de chaostheorie, een vlinder die met z’n vleugels
flappert, voldoende invloed kan uitoefenen op z’n omgeving om een
tyfoon te veroorzaken aan de andere kant van de wereld – het
vlindereffect, dus. Ik betwijfel of de filmmakers ons daarmee een
afdoende samenvatting van de chaostheorie hebben gegeven, maar ze
hebben in ieder geval hun uitgangspunt voor de film duidelijk
gemaakt: alles is met alles verbonden. Eén enkele keuze, hoe
minimaal dan ook, kan de rest van je leven beïnvloeden.
Ashton “dude!” Kutcher speelt Evan, een student
psychologie die een aantal traumatische herinneringen overhoudt aan
z’n kinderjaren. Tot hij een jaar of dertien oud was, leed hij
regelmatig aan blackouts en de medische wetenschap kon hem niet
verder helpen dan het advies een dagboek bij te houden – kwestie
van de herinneringen op papier te zetten vóór ze konden verdwijnen
in een momentarisch zwart gat. Nu, een zevental jaar na de laatste
blackout, blijft Evan over met kwade herinneringen en een stapel
oude dagboeken.
Op een dag begint Evan opnieuw door zijn schriftjes van toen te
bladeren – de letters gaan voor zijn ogen dansen, het publiek hoort
een zap! en voor hij weet wat er gaande is, bevindt hij zich
opnieuw in het tijdsvak waarover hij aan het lezen was. Hij is
plotseling, met het verstand en de ervaringen van een jonge
twintiger, terug op het moment van een blackout in z’n kindertijd.
En gedurende die paar minuten heeft hij de kans om het verleden te
veranderen. Om de vader van z’n buurmeisje op z’n plaats te zetten,
zodat hij haar niet zal misbruiken. Om z’n buurjongen ervan te
weerhouden een brievenbus te laten exploderen. Zoals Evan het ziet,
krijgt hij de gelegenheid om het heden beter te maken door het
verleden te veranderen.
Dat is geen gegeven dat we voor het eerst tegenkomen in de
cinema – als jij terug kon gaan naar vroeger, wat zou je dan anders
doen? En wat zouden de mogelijke gevolgen zijn? Wellicht de leukste
behandeling van dat vraagstuk kregen we in ‘Back To The Future’,
waarin Michael J. Fox steeds hysterischer pogingen ondernam om toch
maar zo weinig mogelijk invloed uit te oefenen op het verleden en
de toekomst. Maar kijk ook eens naar andere voorbeelden als
‘Donnie Darko’ of ‘The Time Machine’. ‘The Butterfly Effect’
vertoont zelfs thematische gelijkenissen met Tom Tykwers ‘Lola
Rennt’: ook daar stond het idee van het dominoprincipe centraal –
één gebeurtenis leidt tot een kettingreactie die een mensenleven
lang voortduurt.
Oude wijn in nieuwe zakken dus, die ‘Butterfly Effect’? Wel…
Ja en nee. Niemand zal kunnen beweren dat deze film een toonbeeld
van originaliteit is, maar dat is nog niet voldoende reden om ‘m
volkomen af te schrijven. Er zijn problemen met het scenario,
zoveel is zeker: we zien Evan wel een keer of vijf, zes (na een
tijdje was ik de tel kwijt) over en weer zoeven tussen heden en
verleden in een poging om als kind precies het juiste te doen om
het heden perfect te maken. En dat is minstens twee keer teveel –
na een uur heb je het plaatje al lang begrepen en heeft de film nog
maar weinig toe te voegen aan het basisgegeven. We weten waar het
over gaat, en alle verdere gemanipuleer van de tijd is enkel extra
illustratie van iets dat we al weten. De makers vallen in
herhaling, waardoor hun film zeker een kwartier te lang blijft
aanslepen. Bovendien worden een aantal niet onbelangrijke vragen
onbeantwoord gelaten – om er het meest voor de hand liggende maar
even uit te halen, wordt ons nooit verklaard hoe het tijdreizen van
Evan eigenlijk mogelijk is.
Maar daar staat wel tegenover dat een aantal van die
alternatieve scenario’s best wel goed gevonden zijn. Naargelang de
veranderingen die Evan aanbrengt in z’n jeugd, wordt hij wakker
naast zijn tot een volwaarige babe opgegroeide buurmeisje
van toen, of belandt hij in de gevangenis waar een bende neo-nazi
nichten hem willen dwingen tot het leveren van bepaalde orale
diensten. Mijn favoriete wending in het verhaal getuigde
(sadistische bastard die ik ben), natuurlijk weer van een
pekzwart gevoel voor humor: Evan komt terug naar het heden, en
ontdekt dat hij verlamd is. En dat zijn beide armen moesten worden
geamputeerd.
Ashton Kutcher, beter bekend als Kelso uit ‘That 70’s Show’ en
de trotse bezitter van de geringste hoeveelheid charisma die ik ben
tegengekomen sinds ik een zeventigjarige longkankerpatiënt een gulp
bloed zag ophoesten, werd dit jaar ontslagen door regisseur Cameron
Crowe omdat hij zo slecht acteerde. De maker van het heerlijke
‘Almost Famous’ suggereerde dat
Kutcher beter terug naar de toneelschool kon gaan. Tot nog toe had
ik Crowe gelijk moeten geven (hebt u ooit ‘My Boss’s Daughter’ gezien?!), maar
eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat hij in ‘The Butterfly Effect’
niet specifiek ongeloofwaardig overkwam. Natuurlijk, een andere
acteur had misschien heel wat meer van zijn rol kunnen maken, maar
je kunt alleen maar oordelen naar wat er effectief op het scherm te
zien is, en dat is ditmaal niet zo bijster slecht. De wonderen zijn
de wereld nog niet uit.
Regisseurs en schrijvers Eric Bress en J. Mackye Gruber proberen
ons georiënteerd te houden in de verschillende tijdlijnen en
niveau’s van realiteit, door te spelen met kleuren – een idyllisch
scenario van de werkelijkheid verzuipt haast in de warme, felle
tinten, terwijl een sombere versie waarin Evans buurmeisje eindigt
als prostituee en drugverslaafde, het moet stellen met een
afgebleekte, grijze look. De flashbacks naar Evans kindertijd
krijgen dan weer een speciale filter om een groenachtig waas over
het beeld te leggen, en de randen van het scherm worden uit focus
gezet. Net als het scenario blinkt ook die visuele stijl niet uit
door z’n originaliteit, maar hij kan dienst doen, op zichzelf is er
niets mis mee.
‘The Butterfly Effect’ is een aardig filmpje, dat een
interessant idee neemt en er vervolgens dingen mee doet die weinig
te bieden hebben dat u nog niet eerder hebt gezien, maar dat dan
wel op een onderhoudende manier. Het had veel erger gekund.
http://www.butterflyeffectmovie.com/
