de favoriete plaat van Peter Mangelschots
Het is dus toch The Black Album van Metallica geworden. Toen me gevraagd werd om een stukje te schrijven over mijn favoriete plaat aller tijden, voegde de vraagsteller er meteen aan toe: "Het zal zeker wel The Black Album worden?" Nu heb ik er een bloedhekel aan dat anderen mijn voorkeuren voor mij trachten te bepalen en mijn eerste reactie was dan ook: "Er zijn er zoveel anderen. Waarom zou het de fameuze vijfde van Metallica worden?"
Als jonge tiener was ik gefascineerd door Elvis Presley, ongetwijfeld nog steeds een icoon én één van de meest veelzijdige zangers van de eeuw. In 1987, naar aanleiding van de tiende overlijdensverjaardag van The King, zag ik op tv een hommage bijeengezongen door eveneens grote iconen, maar dan louter van de eighties. Nooit zal ik de covers vergeten van Kim Wilde ("One night with you") of Meatloaf ("Hard Headed Woman", "Jailhouse Rock"). Het feit dat mijn ouders niet veel moesten hebben van "die papzak van een Presley", maakte mijn bewondering des te groter. De kiem van de rebellie was gezaaid.
De belangstelling voor de muziek was daarmee ook definitief gewekt. Ik kocht mijn eerste platen (weinig, en met een klaarblijkelijke voorkeur voor vrouwelijke singer-songwriters: Enya, Suzanne Vega) en singeltjes (een stuk meer en de commercie van de tijd weerspiegelend: Kylie Minogue, Julien Clerc, Tiffany). En dan kwam er een eerste bom: een Zweedse rockgroep haalde over heel Europa de charts. Een frêle blondine met een ruige gitarist, luisterend naar de naam Roxette. Hun eerste hitsingle was voor mij niet genoeg: ik kocht hun plaat (vinyl toen nog!) The Look en draaide die — avond aan avond gezeten achter een Atari (de supercomputer uit die tijd) en vol overtuiging Arkanoid spelend — helemaal grijs. Elke noot kennend en met een haarfijne precisie voorspelde ik welke hun drie volgende singles zouden zijn. Het klopte feilloos.
Misschien verdient The Look mijn all time favourite te zijn. Misschien, maar de invloed duurde niet zo heel lang en er was ook meer. Van bij het begin was er een zekere hang naar pathetiek, die nu nog aanwezig is. Vergelijk: mijn all time favourite in de klassieke muziek is nog altijd de vijfde — jawel: ook de vijfde! — van Beethoven, de Schicksalsymfonie. Ik absorbeerde dan ook gemakkelijk alles wat rockte: van de Bangles over U2 tot Midnight Oil. Tijdens mijn eerste jaar aan de universiteit bracht een kameraad mij in contact met Pink Floyd. Had ik een favoriete dubbel-cd moeten kiezen dan was de keuze bijzonder gemakkelijk geweest: The Wall prijkt nog steeds zonder enige concurrentie op nummer één. Daar kan zelfs Metallica’s Live Shit: Binge & Purge niet tegen op.
Metallica. De naam is gevallen. Begin ’92 kwam hun eerste grote clip uit: "Enter Sandman", de eerste metal-clip die — weliswaar vooral in de nachtelijke uren — doorbrak op MTV. Het was het gespreksonderwerp van een avond met de vrienden van de middelbare school. Voor mij betekende het een tegelijk aantrekkelijke en afstotende nieuwe sound. Opgegroeid in het gravitatieveld van de Hard Rock, dweepte ik vooral met de operetterock van Europe, Bon Jovi en Foreigner — een bekentenis die kan tellen! Metallica was harder, ruwer, weerbarstiger, ongepolijster en het kostte mij dan ook wat meer moeite om hun muziek helemaal toe te laten. De beloning was evenwel mooier dan ik had durven denken. Een half jaar later kocht ik het album Metallica (1991), de plaat waarmee het viertal zichzelf wilde herbronnen na de ellenlange songs uit …And Justice For All (1988), de plaat ook die gewoon de naam van de band droeg, maar door de gitzwarte hoes — alleen versierd met een gestileerde donkergrijze slang — gemeenzaam The Black Album werd genoemd. Ik was voorgoed verkocht.
Met The Black Album nam ik een goed jaar voorsprong op mijn jongere broer die nog in het minder luidruchtige tussengenre van Guns n’ Roses was blijven hangen. Hij kon evenwel onmogelijk achterblijven. Tien jaar later zou de openingsdans op zijn bruiloft niets minder zijn dan één van de weinige ballads die Metallica ooit gemaakt heeft: "Nothing Else Matters". Maar terug naar 1992 en de grote kennismaking met de heavy metal en zijn hogepriesters. Begeesterd door The Black Album spitte ik mijn weg terug in de geschiedenis, want zoals gezegd: het was al Metallica’s vijfde langspeler — het zijsprongetje Garage Days Re-visited (1987) met covers van grote voorbeelden als Diamond Head en Danzigs groep The Misfits niet meegerekend. Op een klein jaar tijd belandde ik zo in 1983 bij hun debuut-LP Kill ’Em All. Tijdens de optredens in Flanders Expo ’92 en Werchter ’93 kon ik zowat al hun nummers meebrullen.
Om van een plaat een all time favourite te maken is meer nodig. En dat was er. De bewondering voor de harde songs was groot. De muziek van Metallica bracht de Sturm und Drang waarnaar ik jaren had gezocht. En ook de teksten waren van een nieuwe orde. Kortaf, gemeen, maar oprecht en authentiek. Van een ander gehalte dan pakweg — en nu noem ik niet de minste, ja zelfs degene die ik nu nog hun waarde vind hebben — "Living On A Prayer" of "The Final Countdown". Tenslotte — en daar sneed Metallica dieper in de ziel dan eender welke andere band had gedaan — was er de levenshouding, het gevoel van de loner, de einzelgänger, het trappen tegen een onrechtvaardige en autoritaire wereld. De rebellie, weet je wel. Het ging gepaard met een door vriend en vijand verafschuwde Hetfield-look — inclusief de weelderige haardos en de bakkebaarden – en de deels ook bij Charles Trenet, de Franse chansonnier en aartsanarchist, afgekeken zwarte kleding.
De bakkebaarden zijn weg, het haar is niet alleen ingekort, maar ook uitgedund en onbewust blijf ik daardoor in de voetsporen van het zwarte — dat is niet veranderd — viertal treden. Want Metallica evolueerde, tot groot ongenoegen van de fans die in hen niet meer zagen dan de ruigste trashmetalband ter wereld. Het uiteindelijke, door velen zo verguisde, commerciële succes van The Black Album was niet bewust gezocht (terwijl dat vroeger net wel al eens gebeurde: luister maar naar "Escape" op Ride The Lightning) en bleek ook slechts in beperkte mate een vergiftigd geschenk. Met Load (1996) en in mindere mate Reload (1997) werden twee ijzersterke vervolgalbums neergezet. Rond de eeuwwisseling ging de band wat aan het zwalpen door interne en persoonlijke problemen, maar anno 2003 kwam het verrassende St. Anger uit. Met opnieuw hardere songs en de aanwerving van de nieuwe, energieke bassist Trujillo, wordt het bewijs geleverd dat Metallica sinds het legendarische The Black Album maar weinig heeft ingeboet. Dat wordt smullen op 17 december in het Antwerpse Sportpaleis. Absofuckin’lutely.
