Weinig kunstenaars slagen erin een aardverschuiving in de kunstgeschiedenis teweeg te brengen.
De Fransman Marcel Duchamp (1887-1968) deed het begin vorige eeuw. Hij verplaatste als eerste de
aandacht van het kunstobject naar de idee. "Fountain" was zijn meest omstreden
readymade.
Een urinoir op een tafel zetten en het kunst noemen. Je moet het maar durven. Marcel Duchamp deed
het in New York in 1917. Hij voorzag "Fountain" vooraan van de signatuur van
sanitairdeskundige R. Mutt. Daarmee maakte hij — net zoals in zijn vorige readymades,
onder andere het flessenrek en het fietswiel — meteen duidelijk dat kunst een denkoefening was.
De taak van de kunstenaar bestond volgens Duchamp in het bijeenbrengen van voorwerpen, ook
kant-en-klare voorwerpen. Hij toonde aan dat voor het maken van kunst geen handigheid vereist was.
Enkel het maken van keuzes was van belang. Die gedachte werd enkele decennia later door Robert
Rauschenberg en Jasper Johns opgepikt en vormde de voorhoede van de pop-art.
Duchamp opende door zijn readymades een debat dat de dadaïsten ook aanzwengelden: kon de
daad van een kunstenaar een alledaags massaproduct tot kunst verheffen? Of werd het paard van Troje
binnen gehaald met de bedoeling alle objecten en kunstvoorwerpen tot een zelfde niveau te reduceren?
Voor Marcel Duchamp was het in elk geval niet meer dan een ironische daad. Maar dan wel een die de
kunstwereld op zijn kop zette.
De term readymade bedacht de Fransman in Amerika. Het was voor hem niet de bedoeling om de
voorwerpen tot kunst te verheffen. Onverschilligheid, daar draaide het voor Duchamp om. Een goede
readymade is een voorwerp waarover we geen emoties koesteren, we hebben geen mening over het
kunstwerk. Tegelijkertijd impliceert dit de afwezigheid van goede of slechte smaak. We hebben geen
mening over het kunstwerk. Het maken van readymades is een oefening in het vermijden van
gewenning. Want gewenning betekent smaak, en smaak verwijst naar kunst.
De in 1917 gemaakte "Foutain" is verloren gegaan, een latere versie uit 1964 bevindt
zich in Milaan, in de verzameling Arturo Schwarzer.